فرسودگی شغلی چيست؟

احساس می‌كنم جدیدا هیچ انرژی برای انجام كارهام ندارم.
حس میكنم اصلا لایق این كار نیستم.
خیلی حرفه 10 سال من این كار رو دارم انجام میدم بدون استراحت و شبانه روز ولی احساس می‌كنم كه تمركز ندارم روی كارم.
با اینكه عاشق كارم هستم ولی جدیدا احساس می‌كنم موقع كاركردن مثل قبل خوشحال نیستم. نمی دونم چیشده اصلا...

آیا برای شما هم سوال پیش آمده كه چه اتفاقی افتاده است؟ شخص در داستان بالا هم به كارش علاقه دارد، هم در آن بسیار تجربه دارد. اما چرا با این چنین عملكرد پایینی رو به رو شده است؟

در زندگی همه ی ما فشارهایی وجود دارد. بعضی از این فشارها مفید هستند و باعث می‌شود تلاش ما چندین برابر شود و بعضی دیگر فشار های منفی هستند كه منجر به پایین آمدن كاركرد فرد می شود. یكی از این فشارها شغل فرد است. اگر فشارهای منفی در شغل فرد زیاد باشد، می تواند منجر به پدیده ایی به نام فرسودگی شغلی (Job burnout) شود. از آنجایی كه سطح بالای فرسودگی شغلی می تواند به مشکلات شخصی و سازمانی زیادی منجر شود، در طول سه دهه اخیر فرسودگی شغلی به یكی از مهم‌ترین پدیده هایی كه در سازمان ها وجود دارد تبدیل شده است و پژوهشگران، پژوهش های زیادی براین پدیده انجام داده اند تا بدانند چه مواردی می تواند بر این پدیده تاثیر بگذارد و فرسودگی شغلی چه علائمی دارد. به هر حال در ادامه براساس فهرست مطالب زیر به این موضوع می پردازیم:

فرسودگی شغلی چیست؟

فرسودگی یك احساس خستگی است كه فرد هم از نظر روانی و هم از نظر جسمی آن را احساس می‌كند که از کار سخت و بدون انگیزه سرچشمه می‌گیرد. این پدیده، بیشتر در مشاغلی پدید می‌آید كه افراد میزان زیادی از ساعات كاری را در ارتباط نزدیك با سایر مردم می‌گذرانند و بر روی کسانی که مسئولیت بیشتری دارند، تأثیر بیشتری دارد.

همانطور كه گفته شد، در طول این 3 دهه مطالعات در مورد فرسودگی شغلی به مرور بیشتر شد و  پژوهشگران به دنبال پژوهش هایی برای توضیح این پدیده بودند. برای مثال برخی تصور می‌كردند كه فرسودگی شغلی همان افسردگی است. اما در حال حاضر فرسودگی شغلی متفاوت از افسردگی درنظر گرفته می‌شود. زیرا فرسودگی شغلی، پاسخی است كه فرد به عوامل فشارزای کاری می‌دهد اما افسردگی در تمام ابعاد زندگی فرد وجود دارد. فردی كه دچار فرسودگی شغلی شده است، نگرش منفی و احساس خشم و سرزنش نسبت به مراجعان و همكاران خود دارد.

گزارش آماری

پژوهش ها نشان داده اند كه افرادی كه از فرسودگی شغلی رنج می‌برند، دچار كاهش عملكرد می‌شوند. همچنین فرسودگی شغلی، مشاركت كمتر، قدرت سازگاری كمتر با عوامل فشارزا و نگرش منفی به شغل را منجر می‌شود كه به طور مستقیم بر سازمان اثرگذار خواهد بود. برای مثال پژوهش ها نشان داده است دبیرانی که دچار فرسودگی شغلی می‌شوند، به طور مستقیم روی دانش آموزان تأثیر منفی می‌گذارند.  

علائم شناسایی فرسودگی شغلی

علائم فرسودگی به پنج مقوله اصلی تقسیم می‌شوند:

علائم عاطفی

به لحاظ عاطفی،‌ فرد احساس میكند غمگین و افسرده است. این احساس به این دلیل است كه فرد انرژی زیادی را برای مدتی طولانی صرف كرده است و درنتیجه انرژی او تحلیل رفته است.

علائم شناختی

فرد احساس می‌كند كه شكست خورده است و كفایت ندارد كه در نتیجه ی آن عزت نفس مرتبط به كار در فرد كاهش پیدا می‌كند. همچنین مهارت های شناختی مثل حافظه فرد و توجه نیز ممكن است دچار مشكل شود.

علائم جسمانی

در مورد علائم جسمانی مطالعات اندکی صورت گرفته است اما دیده شده است كه افرادی كه دچار فرسودگی شغلی هستند، شکایت های روان تنی (Psychosomatic disorder) را از خود نشان داده اند. به عبارتی دیگر این افراد دچار دردهای جسمانی می شوند كه عموما توسط ذهنشان ساخته می‌شود.

علائم رفتاری

از جمله علائم رفتاری نیز می‌توان به مصرف قهوه، سیگار، الکل و دارو، غیبت شغلی، ترك شغل و عملکرد پایین اشاره کرد.

علائم انگیزشی

به لحاظ انگیزشی نیز، انگیزش درونی کارکنان فرسوده کاهش می‌یابد و تعصب، اشتیاق، علاقه و آرمان خواهی آنها از بین می‌رود. همچنین، کناره گیری جسمی و ذهنی از دیگران، ناامیدی و سرخوردگی نیز در این افراد به چشم می‌خورد.

اگر روانشناس هستید و احساس فرسودگی شغلی میکنید، می توانید تست فرسودگی شغلی گلدارد را انجام دهید.

راه های پیشگیری از فرسودگی شغلی 

شناخت پیدا كردن نسبت به علائم و نشانگان هشدار دهنده ی فرسودگی شغلی می‌تواند در كاهش و پیشگیری این پدیده كمك كننده باشد.

ساعات كاری مشخص و مناسبی را داشته باشید. كار كردن بیش از حد ساعات مشخص شده و یا كار در روز های تعطیل می تواند موجب فرسودگی شغلی شود. اگر كارفرما هستید این محیط را برای كاركنان خود فراهم كنید.

برنامه ریزی برای ساعات كاری داشته باشید. پیشنهاد می‌شود تقریبا 1 ساعت بین كارهای خود را صرف پیاده روی، انجام حركات كششی و غذا خوردن كنید.

به عنوان یك كارفرما می توانید برای جلوگیری از فرسودگی شغلی برای كاركنان‌، می توانید به هر فردی كاری را واگذاری كرد كه فرد اشتیاق بیشتری نسبت به آن دارد.

راهکارهای کاهش فرسودگی شغلی

می توان گفت به طور كل عوامل فردی، سازمانی و محیطی در كاهش فرسودگی شغلی تأثیر دارند:

برای عوامل فردی می توان به مواردی مانند آگاه بودن از روش های مقابله ای با فشارهای شغلی، آرام بودن، صبور بودن و سهل گیری و توقع زیاد نداشتن اشاره كرد.   

عوامل سازمانی شامل مواردی مانند داشتن روابط صمیمی با همکاران، سرپرست و مراجعان و در معرض انتظارات و خواست های متضاد قرار نگرفتن می‌شود.  

عوامل محیطی نظیر حمایت های خانوادگی و سازمانی می‌توانند در كاهش از فرسودگی شغلی موثر باشد.

بیشتر بخوانید

با توجه به مطالب فوق پیشنهاد می گردد مقاله ای تخت عنوان «اهمیت تست های شخصیت شناسی در پیدا کردن شغل مناسب» را مطالعه نمایید.

جمع بندی ای سنج

در آخر لازم است بگوییم كه یك شغل رضایت بخش ممكن است تبدیل به نارضایتی شود و منجر به فرسودگی شغلی در فرد بشود. این موضوع بستگی به شیوه هایی دارد كه افراد در مقابله با موقعیت های استرس زا به كار می‌گیرند. عده ای به طور كارآمد و موفقیت آمیز از آن عبور می‌كنند و یا حتی آن را از بین می‌برند و عده ایی دیگر نیز به طور درمانده و ناتوان با این موقعیت ها برخورد می كنند كه آسیب قابل ملاحظه ای به زندگی و سلامت روانی آنها وارد می شود. نشانگان روانشناختی فرسودگی شغلی، شامل خستگی عاطفی، دگرگونی شخصیت و كاهش احساس كفایت است. پژوهشگران معتقدند كه فرسودگی شغلی می تواند باعث باعث افت كیفیت ارائه ی خدمات، دست كشیدن از شغل، غیبت از كار یا تضعیف روحیه شود. نكته ایی كه لازم است بدانیم آن است كه شاید فرسودگی شغلی و نشانگان آن اختلال روانی نباشند اما می تواند به مرور زمان گسترش پیدا كرده و تبدیل به یك اختلال روانی شود.
آیا تا به حال در محیط کار خود، فرسودگی شغلی را تجربه کرده اید؟ چه راهکاری برای مبارزه با آن استفاده نموده اید؟ لطفا دیدگاه و نظرات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.