پرخاشگري چيست؟ پرخاشگر كيست؟

چندي پيش خواندن داستان و قضاياي يك كودك 6 ساله در مهد كودك بسيار برايم عجيب بنظر آمد. داستان به اين شرح است:

پسر بچه ايي كه هيچ يك از همكلاسي هايش جرعت نزديك شدن به او را ندارند به اين علت كه دوستان خود را مي‌زند،‌ به آنها ناسزا مي گويد و وسايل آنها را مي‌گيرد. همچنين حرف معلم خود را گوش نمي‌كند. با اينكه معلم دائما مي گويد كه سرجايش بشيند،‌ حرف معلم را گوش نمي‌كند و چندين بار نزديك بود تا به همكلاسي ها و معلم خود آسيب جدي وارد كند. اما هيچكس نمي داند دقيقا به چه دليل او تا اين ميزان نسبت به معلم و همكلاسي هاي خود پرخاشگر است...

آيا شما هم چنين فردي را در نزديك خودتان داشته‌ اييد؟

برايتان عجيب نبوده؟ - چنين رفتاري با ديگران آن هم بي دليل!-

به نظر شما چرا بعضي افراد اين چنين رفتار مي‌كنند؟

اطرافيان چه احساسي نسبت به چنين افرادي دارند؟

امروزه نگراني ها در مورد رفتارهايي كه در داستان بالا گفته شد و رفتارهاي مشابه آن، زياد شده است و در دهه هاي اخير تحقيقات در اين نوع از رفتارها در افراد به طور چشمگيري افزايش پيدا كرده است. محققان به دنبال سوال هايي از اين دست هستند كه اين رفتارها چيست؟، اين افراد چه ويژگي هايي دارند؟ و يا چرا افراد بايد اين رفتارها را از خود نشان دهند. اين رفتار هاي كه آن را با نام پرخاشگري مي‌شناسيم،‌ آنقدر شايع و رايج شده است كه تحقيقات نشان داده است فراواني اين رفتار ها گاهي از 10% تا 67% است! در كشور خودمان، ايران،‌ تحقيقات نشان داده است از ميان اختلالاتي كه رفتار ما را تحت تاثير خود قرار مي دهد،‌ پرخاشگري(Aggression) رايج ترين آنهاست و در پسرها پنج برابر دختران است! بنابراين در ادامه براساس فهرست مطالب زیر به این موضوع می پردازیم:

پرخاشگري چيست؟

پرخاشگري يك رفتار آسيب رسان و يا تخريب كننده است كه فردي بر عليه فردي ديگر انجام مي‌دهد. اما براي اينكه بتوانيم بگوييم رفتاري پرخاشگرانه است يا خير،‌ يك عامل را بايد درنظر بگيريم و آن قصد و نيت فرد است. در پرخاشگري قصد فرد صدمه زدن به ديگران است. البته نبايد فراموش كرد اين رفتار حتما فيزيكي و جسماني نيست و مي تواند كلامي و رواني هم باشد.

انواع پرخاشگری

پرخاشگري بر اساس اينكه از چه جنبه ايي به آن نگاه كنيم، داراي تقسيم ‌بندي هاي متفاوتي است. يك تقسيم‌ بندي بر اساس محتوا است. بر اين اساس پرخاشگري دو نوع است: 

پرخاشگری کلامی

در اين نوع از پرخاشگري فرد سعي مي‌كند تا به طور كلامي و با استفاده از فحاشي و عباراتي كه بار منفي دارند، پرخاش كند و بعد از اتمام آن فرد يا تخليه مي شود و يا منجر مي شود تا فرد از پرخاشگري بدني استفاده كند.

پرخاشگري بدني(وسيله ايي)

در اين نوع از پرخاشگري فرد در كنار ناسزا گفتن و استفاده از كلمات خشونت آميز،‌ از وسايل اطراف خود استفاده مي‌كند و از ضرب و شتم استفاده مي‌كند.

علت رفتار پرخاشگری 

رويكردها و نظريه هاي بسياري در مورد علل پرخاشگري افراد به وجود آمده است و هركدام عوامل متفاوتي را  براي بوجود آمدن رفتار پرخاشگري در يك فرد مهم دانسته اند. اما نبايد فراموش كرد كه عوامل اجتماعي مانند بدرفتاري ديگران، ‌اهانت و... مي‌تواند عامل اصلي براي پرخاشگري باشد و عوامل محيطي مانند سروصدا و... مي توانند پرخاشگري را تشديد كنند. در ادامه به تعدادي از نظرياتي كه به طور دقيق تر علت پرخاشگري را مشخص كرده اند خواهيم پرداخت:

نظريه ي غريزي پرخاشگري

 فرويد، بنيان گذار مكتب روانكاوي، معتقد بود پرخاشگري يك غريزه ي اساسي در وجود انسان است. زماني كه غريزه ي مرگ_ غريزه ايي كه نيروي آن ما را متوجه به پايان رساندن حيات مي‌كند_ در وجود ما انباشته مي‌شود، به دو صورت آن را تخليه مي‌كنيم. يكي اعمال خود تخريبي، يعني فرد تمايل دارد تا خودش را ناديده بگيرد و دوست نداشته باشد، و ديگري از طريق پرخاشگري.

نظريه ي ناكامي_پرخاشگري

اين نظريه معتقد است انسان ها در نتيجه ي اينكه به اهداف خود نمي رسند و ناكام مي‌شوند، به پرخاشگري روي مي آورند. همچنين اين نظريه بيان مي‌كند كه پرخاشگري باعث مي شود تا احساس ناكامي در فرد كاهش پيدا كند.

پرخاشگري به عنوان يك رفتار آموخته شده

اين نظريه معتقد است كه انسان ها در نتيجه ي مشاهده يا تقليد پرخاشگري را ياد مي‌گيرند و هرچه تقويت و تشويق دريافت كنند، بيشتر پرخاش مي‌كنند. در اين نظريه گفته مي شود كه اغلب والدين به كودك رفتار پرخاشگرانه را مي آموزند.

توجه

افرادي كه داراي پرخاشگري هستند، زود رنج و تند وتيز هستند. در نتيجه شايد پرخاشگري اختلال محسوب نشود اما اين رفتار احتمال ابتلا به اختلال هاي مختلف را افزايش مي دهد.

راهکارهای کاهش پرخاشگري 

در هنگامي كه دچار پرخاشگري مي شويد، نفس عميق بكشيد و يا مقداري آب بنوشيد.

حواس خودتان را پرت كنيد. مي توانيد با آب دادن گل ها، فيلم ديدن، تميز كاري و يا هركار ديگري كه باعث مي شود تا حواستان پرت شود را انجام دهيد تا براي مدتي حواستان از موضوعي كه باعث پرخاش شما شده است، دور شويد و در صورت ضرورت مدتي بعد به صورت كارآمدتري به آن فكر كنيد.

بدانيم اين يك موقعيت است. گفتن اي جمله كه فردي پرخاشگر است چندان صحيح نيست و درست آن اين است كه بگوييم فردي دچار پرخاشگري است و مي تواند ديگر دچار آن نباشد. وقتي بدانيم كه پرخاشگري يك موقعيت است نه بخشي از وجودمان، به اين موضوع پي مي‌بريم كه مي توانيم آن را كنترل كنيم و در نتيجه راحتتر مي توانيم رفتار پرخاشگرانه ي خود را كاهش دهيم.

خانواده ها نيز مي توانند با فراهم كردن محيطي آرام و با محبت از رفتار هاي پرخاشگرانه ي كودكان جلوگيري كنند. همانطور كه در بالاتر گفته شد، اغلب والدين با رفتارهايشان به كودك رفتار پرخاشگرانه و ضد اجتماعي را ياد مي دهند. بنابراين نقش خانواده در شكل اين رفتارها در كودكان غير قابل انكار است.

داستان ها، فيلم ها و به طور كل رسانه هايي كه محتواي خشونت آميز داشته باشند، مي توانند بر ميزان پرخاشگري كودكان اثر منفي بگذارد. البته نظريات زيادي وجود دارد كه معتقدند تماشا يا شنيدن محتواي خشونت آميز مي تواند از ميزان پرخاشگري كودكان بكاهد. اما اغلب تحقيقات و پژوهش ها نشان داده اند كه تماشا يا شنيدن محتواي خشونت آميز، پرخاشگري را به كودكان آموزش مي‌د‌هند.

انجام مراقبه در طولاني مدت مي تواند باعث شود تا از ميزان پرخاشگري كاسته شود. اين تكنيك را هرروز براي كسب آرامش مي توان انجام داد.

مراجعه به روانشناس و درمانگر. در صورت عدم مقابله با پرخاشگري،‌ ممكن است اين رفتار به اختلال ضد اجتماعي ختم شود. درنتيجه مراجعه به روانشناس مي تواند گزينه ي مناسبي براي مقابله با پرخاشگري شود.

آموزش مهارت هاي ارتباطي واجتماعي(مانند: همدلي و دوست‌يابي) در مدراس، مي‌تواند از ميزان پرخاشگري كودكان بكاهد. همچنين مي توان با آموزش علل، انواع و چگونگي پرخاشگري به والدين و برنامه ريزي مراكزي براي آموزش و تعليم معلمان و خانواده ها، از پرخاشگري بيشتر در كودكان پيشگيري كرد.

بیشتر بخوانید

با توجه به مطالب فوق، پیشنهاد می گردد مقاله ای تحت عنوان «راه های برخورد با افراد عصبانی» را حتما مطالعه نمایید.

جمع بندي ای سنج

با اين وجود كه اطلاعات قابل توجهي در حوزه پرخاشگري انجام شده است اما هنوز درک کاملی از مفهوم پرخاشگری وجود ندارد و تحقيقات براي درك كامل تر از عوامل مؤثر بر شیوع رفتار پرخاشگرانه همچنان ادامه دارد زيرا به لحاظ تاريخي،‌ تمركز بر شكل فيزيكي پرخاشگري بوده است.

چه مواقعی پرخاشگر می شوید؟ برای کاهش این رفتار از چه راهکارهایی استفاده می کنید؟ لطفا دیدگاه و نظرات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.