اختلال اسکیزوفرنی در DSM-5

دو ملاک زیر (یا تعداد بیشتر)، هریک برای مدت زمان قابل ملاحظه ای در طول دوره ۱ ماهه وجود دارد (یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد). حداقل یکی از اینها باید (۱)، (۲)، یا (۳) باشد.

هذيانها.

توهمات.

گفتار آشفته (مثل انحراف گفتار یا گسیختگی مکرر).

رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک.

نشانه های منفی (یعنی، کاهش ابراز هیجانی یا بی ارادگی).

برای مدت زمان قابل ملاحظه ای از شروع اختلال، سطح عملکرد در یک یا چند زمینه عمده، مانند کار، روابط میان فردی، یا مراقبت شخصی به طور مشخصی زیر سطحی است که قبل از شروع حاصل شده است (یا در صورتی که شروع در کودکی یا نوجوانی باشد، ناتوانی در رسیدن به سطح مورد انتظار عملکرد میان فردی، تحصیلی، یا شغلی وجود دارد).

علائم مداوم اختلال حداقل به مدت ۶ ماه ادامه می یابند. این دوره ۶ ماهه باید حداقل ۱ ماه نشانه ها را در بر داشته باشد (یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد که ملاک الف را برآورده کنند (یعنی، نشانه های مرحله فعال) و ممکن است دوره های مقدماتی یا باقیمانده نشانه ها را شامل باشد. در طول این دوره های مقدماتی یا باقیمانده، علائم اختلال ممکن است فقط با نشانه های منفی یا با دو یا تعداد بیشتری نشانه ثبت شده در ملاک الف به شکل ضعیف شده وجود داشته باشند (مثل عقاید عجیب و غریب، تجربیات ادراکی غیرعادی).

اختلال اسکيزوافکتيو و اختلال افسردگی یا دوقطبی همراه با ویژگی های روان پریشی منتفی شده اند، زیرا:

هیچ دوره افسردگی یا مانیک به طور همزمان با نشانه های مرحله فعال روی نداده اند، یا

اگر دوره های خلقی در مدت نشانه های مرحله فعال روی داده باشند، در بخش کمتری از کل مدت دوره های فعال و باقیمانده بیماری وجود داشته اند.

این اختلال ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل سوء مصرف مواد مخدر، دارو) یا بیماری جسمانی دیگر نیست.

اگر سابقه طیف اوتیسم یا اختلال ارتباط با شروع کودکی وجود داشته باشد، تشخیص اضافی اسکیزوفرنی فقط در صورتی داده می شود که هذیانها و توهمات برجسته، علاوه بر نشانه های لازم دیگر اسکیزوفرنی نیز حداقل به مدت 1 ماه (یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد) وجود داشته باشند.

مشخص کنید اگر:

از شاخص های روند زیر فقط باید بعد از دوره ۱ ساله اختلال و در صورتی که با ملاک های تشخیصی روند مغایر نباشند استفاده شود.

دوره اول، اکنون در دوره حاد: اولین جلوه اختلال، ملاک های تشخیصی توصیف کننده نشانه و زمان را برآورده می کند.دوره حاد، مدت زمانی است که در طول آن، ملاک های نشانه برآورده شده اند.

اولین دوره، اکنون در حالت بهبود نسبی: بهبود نسبی مدت زمانی است که در طول آن، بهبود بعد از دوره قبلی حفظ شده و ملاک های توصیف کننده اختلال فقط تا اندازه ای برآورده شده اند.

اولین دوره، اکنون در حالت بهبود کامل: بهبود کامل مدت زمان پس از دوره قبلی است که طی آن نشانه های خاص اختلال وجود ندارند.

دوره های متعدد، اکنون در دوره حاد: دوره های متعدد را بعد از حداقل دو دوره می توان تعیین کرد (یعنی، بعد از اولین دوره، بهبود و حداقل یک برگشت).

دوره های متعدد، اکنون در حالت بهبود نسبی.

دوره های متعدد، اکنون در حالت بهبود کامل.

مداوم: نشانه هایی که ملاک های تشخیصی نشانه ی اختلال را برآورده می کنند برای بخش عمده ای از دوره بیماری باقی می مانند، به طوری که دوره های نشانه زیرآستانه نسبت به کل دوره، خیلی کوتاه هستند).

نامشخص

مشخص کنید اگر:

همراه با کاتاتونی است.

شدت کنونی را مشخص کنید:

شدت به وسیله ارزیابی کمی نشانه های اصلی روان پریشی، از جمله هذيانها، توهمات، گفتار آشفته، رفتار روانی - حرکتی نابهنجار، و نشانه های منفی تعیین می شود. هریک از این نشانه ها را می توان از نظر شدت کنونی آن ( خیلی شدید ظرف ۷ روز گذشته) بر طبق مقیاس 5 درجه ای از صفر (وجود ندارد) تا ۴ (وجود دارد و شدید است) ارزیابی کرد.

توجه

تشخیص اسکیزوفرنی می تواند بدون استفاده از این شاخص شدت صورت گیرد.

ویژگی های تشخیصی اختلال اسکیزوفرنی

نشانه های مخصوص اسکیزوفرنی دامنه ای از کژکاری های شناختی، رفتاری و هیجانی را در بر می گیرند، اما هیچ نشانه تکی، شاخص مرضی این اختلال نیست. این تشخیص، شناسایی مجموعه ای از علایم و نشانه های مرتبط با عملکرد شغلی یا اجتماعی معیوب را شامل می شود. افراد مبتلا به این اختلال از نظر اغلب ویژگی ها بسیار تفاوت دارند، زیرا اسکیزوفرنی نشانگان بالینی ناهمگنی است. حداقل دو نشانه ملاک الف باید برای بخش قابل ملاحظه ای از زمان در طول دوره ۱ ماهه یا بیشتر، وجود داشته باشند. حداقل یکی از این نشانه ها باید وجود واضح هذيانها (ملاک الف1)، توهمات (ملاک الف۲)، یا گفتار آشفته (ملاک الف۳) باشد. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک (ملاک الف۴) و نشانه های منفی (ملاک الف۵) نیز باید وجود داشته باشند. در موقعیت هایی که نشانه های مرحله فعال ظرف یک ماه در پاسخ به درمان کاهش می یابند، چنانچه متخصص بالینی برآورد کند که آنها در غیاب درمان ادامه یافته اند، ملاک الف بازهم برآورده می شود.

اسکیزوفرنی مستلزم اختلال در یک یا چند زمینه عمده عملکرد است (ملاک ب). اگر این اختلال در کودکی یا نوجوانی شروع شود، سطح مورد انتظار عملکرد حاصل نمی شود. مقایسه فرد با همشیرهایی که به این اختلال مبتلا نشده اند می تواند مفید باشد. کژکاری در طول دوره این اختلال برای مدت قابل ملاحظه ای ادامه می یابد و به نظر نمی رسد که نتیجه مستقیم هیچ ویژگی تنها باشد. بی ارادگی (یعنی کاهش انگیزه دنبال کردن رفتار هدفمند؛ ملاک الف۵) با کژکاری اجتماعی که در ملاک ب شرح داده شد، ارتباط دارد. شواهد نیرومندی نیز برای ارتباط بین اختلال شناختی و اختلال کارکردی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی وجود دارد.

برخی از علایم اختلال باید برای مدت مداوم حداقل ۶ ماه ادامه یابند (ملاک ج). نشانه های مقدماتی اغلب قبل از مرحله فعال روی می دهند و ممکن است نشانه های باقیمانده به دنبال آن واقع شوند، که با شکل های خفیف یا زیر آستانه ای توهمات یا هذیان ها مشخص می شود. امکان دارد افراد انواع عقاید غیرعادی یا عجیب و غریب را نشان دهند که به درجات هذیانی نیستند (مثل عقاید تفکر ارجاعی و یا سحرآميز)؛ امکان دارد که آنها تجربیات ادراکی غیرعادی داشته باشند (مثل حس کردن وجود فردی دیده نمی شود؛ ممکن است گفتار آنها کلا قابل درک اما مبهم باشد؛ و رفتار آنها غیرعادی باشد، اما بسیار آشفته نباشد (مثل زیر لب سخن گفتن در انظار). نشانه های منفی در مراحل مقدماتی و باقیمانده شایع هستند و می توانند شدید باشند. این گونه رفتارها اغلب اولین علامت اختلال هستند.

نشانه های خلقی و دوره های خلقی کامل در اسکیزوفرنی شایع هستند و ممکن است با نشانه شناسی مرحله فعال همزمان باشند. با این حال، تشخیص اسکیزوفرنی به صورت متمایز از اختلال خلقی روان پریشی، مستلزم وجود هذيان ها و توهمات در غیاب دوره های خلقی است. علاوه بر این، دوره های خلقی، در مجموع، فقط باید در بخش کمی از کل مدت دوره های فعال و باقیمانده این بیماری وجود داشته باشند. علاوه بر پنج زمینه نشانه که در ملاک های تشخیصی مشخص شده اند، برای ایجاد تمایزات مهم بين انواع طیف اسکیزوفرنی و اختلالات روان پریشی دیگر، ارزیابی زمینه های نشانه شناختی، افسردگی و مانی، حیاتی است.

بیشتر بدانیم

در هر صد نفر، حدود یک نفر به اختلال اسکیزوفرنی مبتلا می شود.

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است عاطفه نامناسب (مثل خنده در غیاب محرک مناسب)؛ خلق ملول که می تواند شکل افسردگی به خود بگیرد؛ اضطراب، یا خشم؛ الگوی خواب آشفته (مثل خوابیدن در طول روز و فعالیت به هنگام شب)؛ و بی علاقگی به خوردن یا امتناع از غذا نشان دهند. مسخ شخصیت، مسخ واقعیت و ناراحتی های جسمانی ممکن است روی دهند و گاهی به درجات هذیانی برسند. اضطراب و فوبی ها رایج هستند. کمبودهای شناختی در اسکیزوفرنی شایع هستند و ارتباط نیرومندی با اختلالات شغلی و کارکردی دارند. این کمبودها می توانند کاهش هایی را در حافظه بیانی، حافظه کوتاه مدت، کارکرد زبان، و کارکردهای اجرایی دیگر، به علاوه سرعت پردازش کند تر در بر داشته باشند.

نابهنجاری هایی در پردازش حسی و قابلیت بازداری، به علاوہ نقصان هایی در توجه نیز یافت شده اند. برخی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمبودهای شناخت اجتماعی نشان می دهند، از جمله کمبودهایی در توانایی پی بردن به مقاصد دیگران (نظريه ذهن) و ممکن است به رویدادها با محرک های نامربوط توجه کرده و بعد آنها را به صورت معنی دار تعبیر کنند، که شاید به ایجاد هذیان های توجیهی منجر شود. این اختلالات غالبا در طول بهبود نشانه ای ادامه می یابند.

برخی افراد مبتلا به روان پریشی ممکن است نسبت به اختلال خود بینش نداشته یا از آن آگاه نباشد (یعنی، عدم درک نقیصه). این فقدان «بینش»، نا آگاهی از نشانه های اسکیزوفرنی را شامل می شود و ممکن است در کل دوره بیماری ادامه یابد. ناآگاهی از بیماری به جای اینکه راهبرد کنارآمدن باشد، معمولا نشانه خود اسکیزوفرنی است. این شبیه عدم آگاهی از کمبودهای عصبی بعد از صدمه مغزی دم درک نقیصه نامیده می شود. این نشانه رایج ترین پیش بین پیروی نکردن از درمان است و میزان بالاتر برگشت، تعداد بیشتر درمان های غیرارادی، عملکرد روانی – اجتماعی ضعیف تر، پرخاشگری و روند بیماری نامناسب تر را پیش بینی می کند.

خصومت و پرخاشگری می توانند با اسکیزوفرنی ارتباط داشته باشند، هر چند که حمله خودانگیخته یا تصادفی رایج نیست. پرخاشگری در مردان جوان تر و افرادی که سابقه قبلی خشونت، پیروی نکردن از درمان، سوء مصرف مواد و تکانشگری دارند، شایع تر است. باید توجه داشت که اکثر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی پرخاشگر نیستند و بیشتر از افراد در کل جمعیت مورد آزار و اذیت قرار می گیرند.

در حال حاضر برای این اختلال آزمایش های رادیولوژیکی، آزمایشگاهی یا روان سنجی وجود ندارد. بین گروه های افراد سالم و اشخاص مبتلا به اسکیزوفرنی، تفاوت هایی در چند منطقه مغز آشکار شده اند، که از جمله آنها شواهدی هستند که از تحقیقات تصویربرداری عصبی، نوروپاتولوژیکی، و نوروپسیکولوژیکی به دست آمده اند. تفاوت هایی نیز در معماری سلولی، اتصال ماده سفید و حجم ماده خاکستری در انواع مناطق مانند قشرهای پیش پیشانی و گیجگاهی وجود دارند. کاهش حجم کلی مغز، به علاوه افزایش کاهش حجم مغز با بالا رفتن سن، مشاهده شده است. کاهش حجم مغز با بالا رفتن سن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برجسته تر از افراد سالم است.

سرانجام اینکه، به نظر می رسد که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از نظر ردیابی با چشم و شاخص های الکتروفیزیولوژیک با افراد بدون این اختلال تفاوت دارند. علايم خفيف عصبی که در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شایع هستند عبارتند از اختلالات در هماهنگی حرکتی، ادغام حسی، و متوالی کردن حرکتی حرکات پیچیده؛ سردرگمی چپ به راست؛ و بازداری زدایی حرکات مرتبط. علاوه بر این، نابهنجاری های جسمانی خفیف صورت و دست و پا ممکن است روی دهند.

به نظر می رسد که میزان شیوع اسکیزوفرنی در طول عمر تقریبا 0/3 تا 0/7 درصد باشد، اما تنوع گزارش شده ای بسته به نژاد/ قومیت، در کشورهای مختلف، و منشأ جغرافیایی مهاجران و فرزندان آنها وجود دارد. نسبت جنسیتی در نمونه ها و جمعيت ها تفاوت دارد: برای مثال، تأكید بر نشانه های منفی و مدت طولانی تر اختلال (که با پیامد نامناسب تر ارتباط دارند) میزان وقوع بالاتر را در مردان نشان می دهد، در حالی ک تعریف هایی که نشانه های خلقی بیشتر و جلوه های کوتاهتر را به حساب می آورند (که با پیامد بهتر ارتباط دارند)، خطر برابر برای هر دو جنسیت را نشان می دهند.

ویژگی های روان پریشی اسکیزوفرنی معمولا بین اواخر ۲۰ تا ۳۰ سالگی و اواسط ۳۰ تا ۴۰ پدیدار می شوند؛ شروع قبل از نوجوانی نادر است. اوج سنی شروع برای اولین دوره روان پریشی اوایل تا اواسط ۲۰ الی ۳۰ سالگی در مردان و اواخر ۲۰ تا ۳۰ سالگی در زنان است. شروع می تواند ناگهانی یا پنهان باشد، اما اکثر افراد شکل گیری کند و تدریجی انواع علایم و نشانه ها را که اهمیت بالینی دارند، آشکار می سازند. نیمی از این افراد از نشانه های افسردگی شکایت می کنند.

به طور سنتی، سن پایین تر هنگام شروع به صورت پیش بینی کننده پیش آگهی بدتر انگاشته شده است. با این حال، تأثیر سن به هنگام شروع احتمالا با جنسیت ارتباط دارد، به طوری که مردان سازگاری پیش مرضی بدتر، پیشرفت تحصیلی کمتر، نشانه های منفی و اختلال شناختی برجسته تر و در مجموع، پیامد بدتر دارند. شناخت معیوب شایع است و تغییرات در شناخت در طول رشد وجود دارند و قبل از ظاهر شدن روان پریشی واقع می شوند و در طول بزرگسالی، شکل اختلالات شناختی پایدار را به خود می گیرند. اختلالات شناختی ممکن است زمانی که نشانه های دیگر در حالت بهبود هستند ادامه یابند و به معلولیت بیماری کمک کنند.

عوامل پیش بینی کننده روند و پیامد عمدتا توضیح داده نشده اند و ممکن است روند و پیامد با اطمینان پیش بینی نشوند. به نظر می رسد که روند در تقریبا ۲۰ درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مطلوب باشد و گزارش شده که تعداد کمی از افراد کاملا بهبود می یابند. با این حال، اغلب افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بازهم به کمک های روزانه رسمی و غیررسمی نیاز دارند و شماری از آنها به طور مزمن بیمار می مانند، همراه با تشدیدها و بهبودهای نشانه های فعال، در حالی که دیگران روند تباهی تدریجی دارند. نشانه های روان پریشی، شاید در ارتباط با کاهش طبیعی مرتبط با سن فعالیت دوپامین، در طول عمر کاهش می یابند. نشانه های منفی با پیش آگهی ارتباط نزدیک تر از نشانه های مثبت دارند و بادوام تر هستند. به علاوه، کمبودهای شناختی مرتبط با بیماری ممکن است در طول روند بیماری بهبود نیابند.

ویژگی های اصلی اسکیزوفرنی در کودکی یکسان هستند، اما تشخیص دادن دشوارتر است. هذيان ها و توهمات ممکن است در کودکان کمتر از بزرگسالان پیچیده باشند، و توهمات دیداری شایع ترند و  باید از بازی خیالی عادی متمایز شوند. گفتار آشفته در تعدادی از اختلالات با شروع کودکی (مثل اختلال طیف اوتیسم)، همینطور رفتار آشفته (مثل اختلال کاستی توجه بیش فعالی ) روی می دهد. این نشانه ها نباید بدون در نظر گرفتن اختلالات شایع تر کودکی، به اسکیزوفرنی نسبت داده شوند. موارد شروع کودکی شبیه موارد بزرگسالی با پیامد ضعیف هستند که شروع تدریجی و نشانه های منفی برجسته دارند. کودکانی که بعدها تشخیص اسکیزوفرنی در مورد آنها داده می شود به احتمال بیشتری دچار اختلالات هیجانی - رفتاری و آسیب روانی نامشخص تغییرات عقلانی و زبان و تاخیرهای حرکتی خفیف می شوند.

مواردی که شروع دیرهنگام دارند (یعنی شروع بعد از ۴۰ سالگی) بیشتر در زنان دیده می شوند که ازدواج کرده باشند. اغلب، این روند با برجسته بودن نشانه های روان پریشی همراه با حفظ عاطفه و عملکرد اجتماعی مشخص شده است. این گونه موارد شروع دیرهنگام باز هم می توانند ملاک های تشخیصی اسکیزوفرنی را برآورده کنند، اما هنوز معلوم نیست که آیا این همان بیماری اسکیزوفرنی است که قبل از میانسالی (مثلا قبل از ۵۵ سالگی) تشخیص داده شده است.

ژنتیکی و فیزیولوژیکی

عوامل ژنتیکی در تعیین خطر برای اسکیزوفرنی مشارکت نیرومند دارند، هرچند اغلب افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شده اند، سابقه خانوادگی روان پریشی ندارند. آمادگی توسط طیفی از آلل های خطر، رایج یا نادر، ایجاد می شود، به طوری که هر آلل های خطر، رایج یا نادر، ایجاد می شود، به طوری که هر آلل فقط در بخش کوچکی از کل پراکنش جمعیت مشارکت دارد. آلل های خطری که تا به امروز مشخص شده اند با اختلالات روانی دیگر، از جمله اختلال دوقطبی، افسردگی و اختلال طیف اوتیسم نیز ارتباط دارند. عوارض حاملگی و زایمان همراه با کمبود اکسیژن و سن بالاتر مادر، با خطر بیشتر اسکیزوفرنی در جنین در حال رشد ارتباط دارند. علاوه بر این، ناملایمات دیگر پیش از تولد و در حین تولد، از جمله استرس، عفونت، سوء تغذیه، دیابت مادر و بیماری های جسمانی دیگر، با اسکیزوفرنی ارتباط دارند. با این حال، اکثر فرزندانی که این عوامل خطر را داشته اند دچار اسکیزوفرنی نمی شوند.

موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ

عوامل فرهنگی و اجتماعی - اقتصادی باید در نظر گرفته شوند، مخصوصا هنگامی که فرد و متخصص بالینی زمینه فرهنگی و اجتماعی - اقتصادی مشترک نداشته باشند. عقایدی که در یک فرهنگ هذیانی به نظر می رسند (مثل جادوگری) ممکن است در فرهنگ دیگری عموما پذیرفته شده باشند. در برخی فرهنگ ها، توهمات دیداری یا شنیداری با محتوای مذهبی (مثل شنیدن صدای خدا) بخش عادی تجربه مذهبی است. علاوه بر این، تنوع زبان در سبک های قصه پردازی فرهنگ های مختلف ممکن است ارزیابی گفتار آشفته را با مشکل مواجه سازد. ارزیابی عاطفه مستلزم حساسیت نسبت به تفاوت ها در سبک های ابراز هیجانی، تماس چشمی، و زبان بدن است که در فرهنگ های مختلف، متفاوت هستند. اگر ارزیابی در قالب زبانی انجام شود که با زبان اصلی فرد تفاوت داشته باشد، باید اطمینان حاصل شود که فقدان گفتار با موانع زبان ارتباط ندارد. در برخی فرهنگ ها، ممکن است پریشانی، شکل توهمات یا شبه توهمات  و عقاید بسیار ارزشمند بگیرند که ممکن است از لحاظ بالینی شبیه روان پریشی واقعی باشند، اما در خرده گروه بیمار، هنجاری هستند.

موضوعات تشخیصی مرتبط با جنسیت

چند ویژگی، ابراز بالینی اسکیزوفرنی را در زنان و مردان متمایز می کنند. وقوع کلی اسکیزوفرنی در زنان قدری پایین تر است، مخصوصا در مواردی که درمان شده اند. سن شروع در زنان دیرتر است، به طوری که اوج آن همانگونه که قبلا شرح داده شد، اواخر ۲۰ تا ۳۰ سالگی است. نشانه ها در زنان بیشتر آکنده از عاطفه است و نشانه های روان پریشی بیشتر، به علاوه آمادگی بیشتر برای اینکه نشانه های روان پریشی در سنین بالاتر بدتر شوند، وجود دارد. تفاوت های نشانه دیگر، نشانه های منفی و آشفتگی کمتر را شامل می شوند. سرانجام اینکه، عملکرد اجتماعی در زنان، بهتر حفظ شده می مانند. با این حال، موارد استثنایی زیادی در این هشدارهای کلی وجود دارد.

خطر خودکشی

تقریبا ۵ تا ۶ درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در اثر خودکشی می میرند، نزدیک به ۲۰ درصد یک یا چند بار دست به خودکشی می زنند و تعداد بیشتری، اندیشه پردازی خودکشی قابل ملاحظه ای دارند. رفتار خودکشی گرا گاهی در پاسخ به توهمات دستوری برای صدمه زدن به خویشتن یا دیگران است. خطر خودکشی در کل عمر برای مردان و زنان بالا باقی می ماند، هرچند ممکن است در مردان جوان تر که مصرف مواد همزمان دارند، خیلی بالا باشد. عوامل خطر دیگر عبارتند از داشتن نشانه های افسردگی یا احساس نا امیدی و بیکار بودن و این خطر در مدت پس از دوره روان پریشی یا ترخیص از بیمارستان نیز بالاتر است.

پیامدهای کارکردی اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی با کژکاری اجتماعی و شغلی قابل توجه ارتباط دارد. بی ارادگی یا جلوه های دیگر اختلال، حتی در صورتی که مهارت های شناختی برای تکالیف در دست اجرا کافی باشند، اغلب پیشرفت تحصیلی و حفظ کردن شغل را مختل می کند. اغلب افراد در سطح پایین تر از سطح والدین خود استخدام شده اند، و اغلب آنها، مخصوصا مردان، ازدواج نمی کنند یا تماس اجتماعی محدودی خارج از خانواده دارند.

اختلال افسردگی اساسی یا دوقطبی همراه با ویژگی های روان پریشی یا کاتاتونیک

تمایز بین اسکیزوفرنی و اختلال افسردگی اساسی یا دوقطبی همراه با ویژگی های روان پریشی یا کاتاتونی به رابطه زمانی بین اختلال خلقی و روان پریشی و به شدت نشانه های افسردگی یا مانیک بستگی دارد. اگر هذیان ها یا توهمات منحصرا در مدت دوره افسردگی اساسی یا مانیک روی دهند، تشخیص، افسردگی یا اختلال دوقطبی همراه با ویژگی های روان پریشی است.

اختلال اسکيزوافکتيو

تشخیص اختلال اسکيزوافکتيو مستلزم آن است که دوره افسردگی اساسی یا مانیک به طور همزمان روی دهند به طوری که نشانه های مرحله حاد و نشانه های خلقی در بخش عمده ای از کل مدت دوره های فعال وجود داشته باشند.

اختلال اسکیزوفرنیفرم و اختلال روان پریشی کوتاه مدت

به طوری که در ملاک ج مشخص شده، این اختلالات مدت کوتاه تری از اسکیزوفرنی دارند که به ۶ ماه نشانه ها نیاز دارد. در اختلال اسکیزوفرنیفرم، اختلال کمتر از ۶ ماه وجود دارد و در اختلال روان پریشی کوتاه مدت، نشانه ها حداقل ۱ روز، اما کمتر از ۱ ماه وجود دارند.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را می توان با نشانه های زیر آستانه ای که با ویژگی های بادوام شخصیت ارتباط دارند، از اسکیزوفرنی متمایز کرد.

اختلال هذیانی

اختلال هذیانی را می توان با فقدان نشانه های دیگر که مخصوص اسکیزوفرنی هستند از اسکیزوفرنی متمایز کرد (مثل هذيان ها، توهمات برجسته شنیداری یا دیداری، گفتار آشفته، رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک، نشانه های منفی).

اختلال وسواس فکری - عملی و اختلال بدشکلی بدن

افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری - عملی و اختلال بدشکلی بدن ممکن است بینش ضعیف یا فقدان آن را نشان دهند، و اشتغالات ذهنی ممکن است به درجات هذیانی برسند. اما این اختلالات با وسواس های فکری برجسته، وسواس های عملی، اشتغال ذهنی به ظاهر یا بوی بدن یا رفتارهای مکرر متمرکز بر بدن، از اسکیزوفرنی متمایز می شوند.

اختلال استرس پس از آسیب

اختلال استرس پس از آسیب می تواند بازگشت ها به گذشته را که کیفیت توهمی دارند در بر داشته باشد و گوش به زنگی زیاد ممکن است به درجات پارانوئید برسند. اما برای تشخیص دادن، رویداد آسیب زا و ویژگی های نشانه مخصوص در ارتباط با مرور کردن رویداد در ذهن با واکنش نشان دادن به آن، ضرورت دارند.

اختلال طیف اوتیسم با اختلالات ارتباط

این اختلالات نیز ممکن است نشانه هایی شبیه به دوره روان پریشی داشته باشند، اما با کمبودهای مخصوصشان در تعامل اجتماعی همراه با رفتارهای تکراری و محدود و کمبودهای شناختی و ارتباط دیگر متمایز می شوند. فرد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم با اختلال ارتباط، برای اینکه مبتلا به اسکیزوفرنی یا بیماری همزمان تشخیص داده شود، باید نشانه هایی داشته باشد که ملاک های کامل اسکیزوفرنی را همراه با توهمات یا هذیان های برجسته به مدت حداقل یک ماه برآورده کنند.

اختلالات روانی دیگر مرتبط با دوره روان پریشی

تشخیص اسکیزوفرنی فقط در صورتی داده می شود که دوره روان پریشی بادوام باشد و ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد یا بیماری جسمانی دیگر نباشد. افراد مبتلا به دلیریوم (روان آشفتگی) یا اختلال عصبی - شناختی عمده یا خفیف ممکن است نشانه های روان پریشی را آشکار سازند، اما اینها با شروع تغییرات شناختی هماهنگ با این اختلالات، رابطه زمانی دارند. افراد مبتلا به اختلال روان پریشی ناشی از مواد/ دارو ممکن است نشانه های مخصوص ملاک ج برای اسکیزوفرنی را آشکار سازند، اما اختلال روان پریشی ناشی از مواد/ دارو را معمولا می توان به وسیله رابطه زمانی مصرف مواد با شروع و بهبود روان پریشی در غیاب مصرف مواد، متمایز کرد.

همزمانی اختلالات

میزان همزمانی با اختلالات مرتبط با مواد در اسکیزوفرنی بالاست. افزون بر نیمی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اختلال مصرف توتون دارند و به طور منظم سیگار می کشند. همزمانی با اختلالات اضطرابی به طور فزاینده ای در اسکیزوفرنی تشخیص داده شده است. میزان اختلال وسواس فکری - عملی و اختلال وحشت زدگی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در مقایسه با کل جمعیت، بالاست. اختلال شخصیت اسکیزوتایپی یا پارانوئید گاهی می تواند قبل از شروع اسکیزوفرنی واقع شود.

امید زندگی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به خاطر بیماری های جسمانی مرتبط، کاهش می یابد. افزایش وزن، دیابت، نشانگان متابولیک و بیماری قلبی - عروقی و ریوی در اسکیزوفرنی شایع تر از کل جمعیت هستند. رسیدگی نکردن مناسب به رفتارهای حفظ سلامتی (مثل بررسی سرطان، ورزش) خطر بیماری مزمن را افزایش می دهد. اما عوامل دیگر اختلال، از جمله داروها، سبک زندگی، سیگار کشیدن، و رژیم غذایی نیز می توانند نقش داشته باشند. آسیب پذیری مشترک برای روان پریشی و اختلالات جسمانی ممکن است مقداری از همزمانی اختلالات جسمانی اسکیزوفرنی را توجیه کند.