اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو در DSM-5
در این مقاله میخواهیم تا شما را با اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو آشنا کنیم. این اختلال همانظور که از نامش پیداست نوعی اضطراب است که حاصل مواد یا دارو است.
در این مقاله قرار است بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویراست پنجم DSM-5 شما را با اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو به طور کامل و علائم و ویژگی های این اختلال آشنا کنیم. مطالب این بخش طبق فهرست زیر می باشند.
مقدمه
اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو یک اختلال روانشناسی است که از زیر شاخه اختلالات اضطرابی است. در این اختلال، علت اضطراب فرد در نتیجه مصرف دارو یا ماده ی خاصی می باشدو این نکته خیلی مهم است که آن اضطراب حتما در اثر این دو علت باشد، در غیر این صورت ممکن است شخص اختلال اضطراب دیگر داشته باشد که با این دو ماده تشدید شده است. در ادامه به طور مفصل به ویژگی های تشخیصی این اختلال و عوامل بروز آن صحبت کرده ایم.
ملاک های تشخیصی اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو
حملات وحشتزدگی یا اضطراب در تصویر بالینی غالب است.
شواهدی از سابقه، معاینه بدنی، یا نتایج آزمایشگاه برای هر دو مورد (1) و (2) وجود دارد:
نشانه های ملاک الف در طول مسمومیت یا ترک مواد یا به سرعت پس از آن یا بعد از قرار گرفتن در معرض دارو ایجاد می شوند.
مواد داروی درگیر می تواند نشانه های ملاک الف را ایجاد کند.
این اختلال با اختلال اضطرابی که ناشی از مواد / دارو نیست، بهتر توجیه نمی شود. چنین شواهدی از اختلال اضطرابی مستقل می تواند شامل موارد زیر باشد:
نشانه ها قبل از شروع مصرف مواد / دارو واقع می شوند؛ نشانه ها برای مدت زمان قابل ملاحظه ای (مثلا در حدود ۱ ماه) بعد از توقف ترک حاد یا مسمومیت شدید، ادامه می یابند؛
یا دلیل دیگری وجود دارد که از وجود اختلال اضطرابی مستقل که ناشی از مواد دارو نیست خبر می دهد (مثل سابقه دوره های عودکننده نامرتبط با مواد دارو).
این اختلال منحصرا در طول دوره دلیریوم روی نمی دهد.
این اختلال ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا زمینه های مهم دیگر عملکرد ایجاد می کند.
توجه
این تشخیص فقط زمانی باید به جای تشخیص مسمومیت با مواد یا ترک مواد داده شود که نشانه ها در ملاک الف در تصویر بالینی غالب بوده و به قدر کافی شدید باشند که توجه بالینی را موجه سازند.
مشخص کنید اگر:
با شروع در مدت مسمومیت: این شاخص در صورتی به کار می رود که ملاکها برای مسمومیت با مواد برآورده شده باشند و نشانه ها در مدت مسمومیت ایجاد شوند.
با شروع در مدت ترک: این شاخص در صورتی به کار می رود که ملاک ها برای ترک مواد برآورده شده باشند و نشانه ها در مدت ترک، یا مدت کوتاهی بعد از آن ایجاد شوند.
با شروع بعد از مصرف دارو: نشانه ها ممکن است در ابتدای مصرف دارو یا بعد از تغییر در مصرف ظاهر شوند.
ویژگی های تشخیصی اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو
ویژگی های اصلی اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو، نشانه های برجسته وحشتزدگی یا اضطراب هستند (ملاک الف) که قضاوت شده اند به علت تأثيرات ماده ایجاد شده اند (مثل سوء مصرف مواد مخدر، دارو، یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی).
نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب باید در مدت مسمومیت یا ترک مواد یا به سرعت پس از آن یا بعد از قرار گرفتن در معرض دارو ایجاد شده باشند و مواد یا داروها باید توانایی ایجاد کردن نشانه ها را داشته باشد (ملاک ب 2). اختلال اضطرابی ناشی از مواد دارو به علت درمان تجویزی برای اختلال روانی یا بیماری جسمانی دیگر باید در حالی شروع شده باشد که فرد دارو مصرف می کند (یا هنگام ترک، اگر ترک با دارو ارتباط داشته باشد). بعد از اینکه درمان قطع شده است، نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب معمولا ظرف چند روز تا چند هفته تا یک ماه بهبود می یابند (بسته به نیمه عمر / مواد / دارو و وجود ترک).
اگر شروع نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب قبل از مسمومیت یا ترک مواد / دارو باشد یا اگر نشانه ها برای زمان قابل ملاحظه ای (یعنی، معمولا طولانی تر از 1 ماه) از زمان مسمومیت یا ترک شدید ادامه یابند، تشخیص اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو نباید داده شود. اگر نشانه های وحشت زدگی یا اضطراب برای مدت زمان قابل ملاحظه ای ادامه یابند، علت های دیگری برای نشانه ها باید در نظر گرفته شود. فقط در صورتی که نشانه ها در ملاک الف در تصویر بالینی غالب بوده و به قدر کافی شدید باشند که توجه بالینی مستقل را موجه سازند، تشخیص اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو به جای تشخیص مسمومیت مواد یا ترک مواد باید داده شود.
شیوع اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو
وحشتزدگی یا اضطراب می تواند در ارتباط با مسمومیت طبقات مواد زیر روی دهد: الکل، کافئین، حشیش، فن سایکلیدین، مواد توهم زای دیگر، مواد استنشاقی، مواد محرک (از جمله کوکائین) و مواد دیگر (ناشناخته). وحشت زدگی یا اضطراب می تواند در ارتباط با ترک طبقات مواد زیر روی دهد: الكل؛ مواد شبه افیونی؛ داروهای آرامبخش خواب آور و ضد اضطراب؛ مواد محرک (از جمله کوکائین)؛ و مواد دیگر (ناشناخته). برخی از داروها که نشانه های اضطراب را تحریک می کنند عبارتند از: داروهای بی حسی و مسکن، داروهای مقلد سمپاتیک یا داروهای گشادکننده نایژه دیگر، انسولین، فرآورده های تیروئید، داروهای خوراکی ضد حاملگی ، داروهای آنتی هیستامین، داروهای ضد بیماری پارکینسون، داروهای کورتیکواستروئید، داروهای ضدفشارخون و قلبی - عروقی، داروهای ضد تشنج، ليتيوم کربنات، داروهای ضد روان پریشی و داروهای ضد افسردگی، فلزات سنگین و مواد سمی (مانند حشره کش ارگانوفسفات، گازهای اعصاب، مونوکسید کربن، دی اکسید کربن، مواد فرار مانند بنزین و رنگ) نیز ممکن است نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب را ایجاد کنند.
شاخص های تشخیصی
ارزیابی های ازمایشگاهی (مثل سم شناسی ادرار) ممکن است برای ارزیابی مسمومیت با مواد به عنوان بخشی از ارزیابی جهت اختلال اضطرابی ناشی از مواد دارو، مفید باشد.
تشخیص افتراقی اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو
مسمومیت با مواد و ترک مواد.
نشانه های اضطراب معمولا در مسمومیت با مواد و ترک مواد روی می دهند. تشخیص مسمومیت خاص مواد یا ترک خاص مواد معمولا برای طبقه بندی جلوه ی نشانه کفایت می کند. در صورتی که نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب در تصویر بالینی غالب بوده و به قدر کافی شدید باشند که توجه بالینی مستقل را موجه سازند، تشخیص اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو باید علاوه بر مسمومیت با مواد یا ترک مواد داده شود. برای مثال، نشانه های وحشتزدگی و اضطراب مخصوص ترک الکل هستند.
اختلال اضطرابی (یعنی، ناشی از مواد / دارو نیست ).
قضاوت شده است که اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو، با مواد دارو ارتباط سبب شناختی دارد. اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو براساس شروع، روند و عوامل دیگر با توجه به مواد / داروها، از اختلال اضطرابی اصلی متمایز می شود. در مورد داروهایی که سوء مصرف می شوند، باید شواهدی از سابقه، معاینه بدنی یا نتایج آزمایشگاه برای مصرف، مسمومیت یا ترک وجود داشته باشد. اختلالات اضطرابی ناشی از مواد / دارو فقط در ارتباط با حالت های مسمومیت یا ترک ایجاد می شوند، در حالی که اختلالات اضطرابی اصلی ممکن است قبل از شروع مصرف مواد / دارو واقع شوند.
وجود ویژگی هایی که در اختلال اضطرابی اصلی نامتعارف هستند، مانند سن نامتعارف هنگام شروع (مثل شروع اختلال وحشتزدگی بعد از 45 سالگی) یا نشانه ها (مثل نشانه های حمله وحشتزدگی نامتعارف نظیر سرگیجه واقعی، عدم تعادل، از دست دادن هشیاری، فقدان کنترل مثانه، سردردها، گفتار درهم برهم) ممکن است از سبب شناسی ناشی از مواد / دارو حکایت داشته باشند. در صورتی که نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب برای مدت زمان قابل ملاحظه ای (در حدود 1 ماه یا بیشتر) بعد از خاتمه مسمومیت با مواد یا ترک حاد ادامه یابند یا سابقه اختلال اضطرابی وجود داشته باشد، تشخیص اختلال اضطرابی اصلی موجه است.
دلیریوم
اگر نشانه های وحشتزدگی یا اختلال منحصرا در طول دوره دلیریوم روی دهند، به عنوان ویژگی مرتبط با دلیریوم در نظر گرفته می شوند و به طور جداگانه تشخیص داده نمی شوند.
اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمانی دیگر
اگر نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب ناشی از پیامدهای فیزیولوژیکی بیماری جسمانی دیگر باشند (یعنی، به جای اینکه ناشی از دارویی باشند که برای بیماری جسمانی مصرف می شود، باید اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمانی دیکر تشخیص داده شود. معمولا سابقه، مبنایی را برای این قضاوت تأمین می کند. گاهی تغییری در درمان برای بیماری جسمانی دیگر (مثل جایگزین کردن یا قطع دارو) ممکن است برای تعیین این نکته لازم باشد که آیا دارو عامل علیتی است (که در این صورت نشانه ها ممکن است با اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو بهتر توجیه شوند). اگر اختلال ناشی از بیماری جسمانی دیگر و مصرف مواد باشد، هردو تشخیص (یعنی، اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمانی دیگر و اختلال اضطرابی ناشی از مواد / دارو ممکن است داده شوند. در صورتی که شواهد کافی وجود نداشته باشد که معلوم شود آیا نشانه های وحشتزدگی یا اضطراب ناشی از مواد / دارو یا بیماری جسمانی دیگر یا اصلی هستند (یعنی، ناشی از مواد یا بیماری جسمانی دیگر نیستند)، تشخیص اختلال اضطرابی مشخص دیگر یا نامشخص داده خواهد شد.