اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر در DSM-5

توهمات یا هذیان های برجسته.

 شواهدی از سابقه، معاینه بدنی یا نتایج آزمایشگاه وجود دارد مبنی بر اینکه اختلال، پیامد پاتوفیزیولوژیکی مستقیم بیماری جسمانی دیگر است.

این اختلال با اختلال روانی دیگر بهتر توجیه نمی شود.

این اختلال منحصرا در طول دوره دلیریوم روی نمی دهد.

 این اختلال ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا زمینه های مهم دیگر عملکرد ایجاد می کند.

شدت کنونی را مشخص کنید:

شدت به وسیله ارزیابی کمی نشانه های اساسی روان پریشی، از جمله هذيانها، توهمات، رفتار روانی- حرکتی نابهنجار و نشانه های منفی تعیین می شود. هریک از این نشانه ها را می توان از نظر شدت کنونی (خیلی شدید ظرف 7 روز گذشته) بر طبق مقیاس 5 درجه ای از صفر (وجود ندارد) تا 4 وجود دارد و شدید است) ارزیابی کرد.

توجه

تشخیص اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر می تواند بدون استفاده از این شاخص شدت صورت گیرد.

شاخص ها:

علاوه بر زمینه های نشانه که در ملاک های تشخیصی مشخص شده اند، برای ایجاد تمایزات مهم بین انواع طیف اسکیزوفرنی و اختلالات روان پریشی دیگر، ارزیابی زمینه های نشانه شناختی، افسردگی و مانی حیاتی است.

رابطه زمانی شروع یا وخامت بیماری جسمانی، اطمینان تشخیصی بیشتری را فراهم می کند که هذيان ها یا توهمات ناشی از بیماری جسمانی هستند. عوامل دیگر می توانند شامل درمان های همزمان برای بیماری جسمانی اساسی باشند که به طور مستقل خطر روان پریشی را ایجاد می کنند، مانند درمان استروئید برای اختلالات خودایمنی.

برآورد کردن میزان شیوع اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی با توجه به انواع زیاد سبب شناسی های جسمانی، دشوار است. برآورد شده که میزان شیوع در طول عمر از 0/21 تا 0/54  درصد است. در صورتی که یافته های میزان شیوع براساس گروه سنی طبقه بندی شده باشند، افراد بالای 65 سال در مقایسه با گروه های سنی پایین تر، شیوع به مراتب بالاتر از 0/74 درصد دارند. میزان روان پریشی نیز مطابق با بیماری جسمانی اساسی تفاوت دارد؛ بیماری هایی که بیش از همه با روان پریشی ارتباط دارند عبارتند از اختلالات غدد مترشحه داخلی و سوخت و ساز، اختلالات خودایمنی (مثل لوپوس ارتیماتو سیستمی). التهاب مغز خودایمنی گیرنده (NMDA)، یا صرع قطعه گیجگاهی. روان پریشی های ناشی از صرع به روان پریشی حمله صرعی، بعد از حمله صرعى و مابین حملات صرعی متمایز شده اند. شایع ترین اینها روان پریشی بعد از حمله صرعی است که در 2 تا 7/8 درصد بیماران مبتلا به صرع مشاهده شده است. در افراد مسن تر، ممکن است شیوع بالاتر این اختلال در زنان باشد، هرچند که ویژگی های دیگر مرتبط با سن روشن نیستند و با توزیع جنسیت بیماری های جسمانی اساسی، به طور قابل توجهی تفاوت دارند.

اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر ممکن است حالت گذرای منفرد یا عودکننده باشد و با وخامت ها و بهبودهای بیماری جسمانی اساسی، نوسان داشته باشد. گرچه درمان بیماری های جسمانی اساسی اغلب به برطرف شدن روان پریشی منجر می شود، اما همیشه چنین نیست، و ممکن است نشانه های روان پریشی مدت طولانی بعد از رویداد جسمانی ادامه یابد (مثل اختلال روان پریشی ناشی از صدمه مغزی موضعی). در زمینه بیماری های مزمنی چون فلج چندگانه یا روان پریشی صرع مابین حملات مزمن، روان پریشی ممکن است روند طولانی مدت به خود بگیرد.

بروز اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر، از لحاظ پدیدارشناسی، بسته به سن هنگام وقوع، تفاوت اساسی ندارد. با این حال، این اختلال در گروه های سنی بالاتر شایع تر است، که به احتمال زیاد ناشی از فشار جسمانی بیشتر در ارتباط با سن بالا و تأثیرات تراکمی مواجهه های زیان آور و فرایندهای مرتبط با سن است (مثل تصلب شریان). ماهیت بیماری های جسمانی اساسی احتمالا در طول عمر تغییر می کند، به طوری که گروه های سنی پایین تر در جوانی تا میانسالی بیشتر به بیماری های صرع، آسيب سر، خودایمنی و مربوط به تومور مبتلا می شوند، و گروه های سنی بالاتر بیشتر به بیماری سکته، بیماری های کمبود اکسیژن و اختلالات همزمان چند سیستمی مبتلا می شوند. عوامل اساسی مرتبط با افزایش سن، مانند اختلال شناختی از پیش موجود به علاوه اختلالات بینایی و شنوایی، احتمالا با ایجاد آستانه پایین تر برای تجربه کردن روان پریشی، می تواند موجب خطر بیشتر برای روان پریشی شود.

شاخص های تشخیصی

تشخیص اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر به وضعیت بالینی هر فرد بستگی دارد و آزمایش های تشخیصی مطابق با این وضعیت متفاوت خواهند بود. انواع بیماری های جسمانی می توانند موجب نشانه های روان پریشی شوند. اینها عبارتند از بیماری های عصبی (مثل تومورها، بیماری مغزی - عروقی، بیماری هانتینگتون، فلج چندگانه، صرع، صدمه یا اختلال عصب شنوایی یا بینایی، کری، میگرن، عفونت های دستگاه عصبی مرکزی)، بیماری های غدد مترشحه داخلی (مثل کم کاری و پرکاری تیروئید، کم کاری و پرکاری غدد پاراتیروئید، افزایش و کاهش ترشح هورمون های قشر غده فوق کلیوی)، بیماری های سوخت و سازی (مثل کمبود اکسیژن بافت، هیپوگلیسمی [کمی قند خون]، عدم تعادل مایع یا الکترولیت، بیماری های کبد یا کلیه و اختلالات خودایمنی همراه با درگیری دستگاه عصبی مرکزی (مثل لوپوس اریتماتو). نتیجه معاینه بدنی مرتبط، نتیجه آزمایشگاهی و الگوهای شیوع یا شروع، بیماری جسمانی سبب شناختی را منعکس می کنند.

خطر خودکشی

خطر خودکشی در زمینه اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر به وضوح مشخص نشده است، هرچند بیماری های خاصی نظیر صرع و فلج چندگانه با افزایش میزان خودکشی ارتباط دارند، که می تواند با وجود روان پریشی، افزایش بیشتری یابد.

پیامدهای کارکردی اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر

ناتوانی کارکردی معمولا در زمینه اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر شدید است، اما بسته به نوع بیماری و بهبود احتمالی با رفع موفقیت آمیز بیماری، به طور چشمگیری تغییر خواهد کرد.

دلیریوم

توهمات و هذيان ها معمولا در زمینه دلیریوم روی می دهند؛ با این حال، اگر این اختلال منحصرا در طول دوره دلیریوم روی دهد، تشخیص جداگانه اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر داده نمی شود. هذيان ها در زمینه اختلال عصبی - شناختی عمده یا خفیف به صورت اختلال عصبی- شناختی عمده یا خفیف، همراه با اختلال رفتاری، تشخیص داده خواهند شد.

اختلال روان پریشی ناشی از مواد/ دارو

اگر شواهدی از مصرف مواد اخیر یا طولانی (از جمله داروهایی که تأثیرات روانگردان دارند)، ترک مواد، یا قرار داشتن در معرض مواد سمی (مثل [LSD اسید ليسارجیک دی اتیلامید] مسمومیت، ترک الکل) وجود داشته باشد، اختلال روان پریشی ناشی از مواد/ دارو باید در نظر گرفته شود. نشانه هایی که در مدت مسمومیت یا ترک مواد یا مدت کوتاهی بعد از آن (یعنی، ظرف چهار هفته) یا پس از مصرف دارو روی می دهند، بسته به ویژگی، مدت یا مقدار مواد مصرف شده، ممکن است بر اختلال روان پریشی ناشی از مواد دلالت داشته باشند. اگر متخصص بالینی معلوم کرده باشد که این اختلال ناشی از بیماری جسمانی و مصرف مواد است، هر دو تشخیص (یعنی، اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر و اختلال روان پریشی ناشی از مواد/ دارو) می تواند داده شود.

اختلال روان پریشی

اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر باید از اختلال روان پریشی (مثل اسکیزوفرنی، اختلال هذیانی، اختلال اسکيزوافکتيو) یا اختلال افسردگی یا دو قطبی، همراه با ویژگی های روان پریشی متمایز شود. در اختلالات روان پریشی و اختلالات افسردگی یا دو قطبی، همراه با ویژگی های روان پریشی، هیچ مکانیزم فیزیولوژیکی علیتی مشخص و مستقیم مرتبط با بیماری جسمانی را نمی توان ثابت کرد. سن بالا به هنگام شروع و فقدان سابقه شخصی یا خانوادگی اسکیزوفرنی یا اختلال هذیانی، از نیاز به ارزیابی کامل برای منتفی دانستن تشخیص اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر، حکایت دارد. توهمات شنیداری که صداهایی را شامل می شوند که جملات پیچیده ای را بیان می کنند، بیشتر مخصوص اسکیزوفرنی هستند تا اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی. انواع دیگر توهمات (مثل دیداری، بویایی) عموما از اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی دیگر یا اختلال روان پریشی ناشی از مواد/ دارو خبر می دهند.

همزمانی اختلالات

اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمانی در افراد بالای 80 سال، با اختلال عصبی- شناختی عمده همزمان (زوال عقل) ارتباط دارد.