یلدا؛ بلند ترین شب سال

یلدا بلند ترین شب سال است! ایرانیان از دیرباز تا کنون، شب سی آذر را به عنوان شب یلدا و بلند ترین شب سال، جشن می گیرند و از پاییز خداحافظی کرده و با دلی شاد، وارد زمستان می شوند. یاد جمله ای افتادم که می گفت:

مرا

یلدا ترین یلداست آن شب،

که در آن،

سینه ای را غم نباشد،

در آن یلدا،

حراج چشم یاران،

محبت باشد و ماتم نباشد! 

در این مقاله قرار است، مروری کوتاه و خاطره انگیز به دست نوشته ای در مورد یلدا، بلند ترین شب سال داشته باشیم:

وارد بازارچه ی سپه قزوین می شوم، هوا بارانی است و مردم در تکاپو برای خرید دورهمی شب یلدا هستند. محصولات یلدایی در بازار خودنمایی می کند؛ کیک های اناری یلدایی، شمع های قرمز، ظروف چوبی مخصوص، هندوانه های تزئین شده وحتی لباس های به رنگ قرمز هم بیش از پیش در بازار پر شده است. بازار جای عجیبی است می توانی آدم هایی از هر قشر و طبقه که در حال رفت و آمد و خرید هستند را تماشا کنی.
به دست های مردم نگاه می کنم، دست های یکی پر از کیسه های خرید است، یک نفر آنقدر خرید هایش زیاد می شود که باربر می گیرد و از طرفی هم نفری دیگر وسعش به نیم کیلو میوه هم نمی رسد و در حال حساب و کتاب است که ببیند می تواند خرید بیشتری انجام دهد یا خیر. در این چند روز باقی مانده به شب یلدا تب خرید مردم برای این شب بلند سال هم بالا گرفته است. 

سنت گرایی یا مصرف گرایی؟

شب یلدا با دو مسئله رو به رو شده؛

اولی تظاهرات نمایشی مردم و پدیده ی مصرف گرایی یا اشتهای بی اندازه ی مردم برای خرید است 

دومی جولان گرانی بیش از اندازه محصولات در بازار به مناسبت این آیین کهن.

بازاری به راه افتاده است و مردم تن به مصرف گرایی بیش از اندازه می دهند به طوری که هویت شب یلدا و اصلا  معنای نهفته در این آیین ایرانی از بین رفته است.

فضای رقابت و یا به قول ترنر" رقابت جویی در خرید" در بین افراد طبقات مختلف رسوخ کرده و این میل به مصرف گرایی و فخرفروشی باعث بی هویتی بسیاری از آیین و سنت هایمان شده است. از طرفی فضای مجازی همانند صفحه های اینستاگرامی هم به فضای  بیش از اندازه دامن زده است، امروزه نقش و جایگاه رسانه، رقابت در خرید و هم به تظاهرات نمایشی آدم ها ها به حدی است که نمی توان زندگی بدون آن ها را تصور کرد.

این رسانه ها فقط جنبه ی سرگرمی ندارند بلکه در بسیاری از فعالیت های تولیدی و تجاری نقش دارند و انسان امروزی درگیر و دار همین تبلیغاتی است که توسط رسانه ها او را محاصره می کند. ترویج مصرف گرایی و تجملات در زندگی هم یکی از تبلیغاتی است که توسط رسانه ها در دنیای مدرن انجام می گیرد، بنابراین آنچه از میان می رود معنای دورهمی شب بلند سال است.

هانا آرنت

مخمصه انسان معاصر آن است که غرق شدنش در مصرف بیش از آنی است که هر گونه مسئولیتی را در قبال جهان بشری برای فهم قابلیت های خود عهده دار شود.

با توجه به این تعریف، آنچه که فضای مجازی و جهان مدرن از انسان معاصر می سازد، یک انسان مصرف گراست و این انسان معاصر درگیر چرخه نظام سرمایه داری، مصرف و مصرف گرایی است. این چرخه تکرار و تکرار می شود یعنی امروز به مناسبت جشن یلدا و فردا به مناسبت جشن نوروز و ... . همچنین موج گرانی، بلند ترین شب سال را هم درگیر خود می کند.

بازار و چرخه ی تولید

بازار و چرخه ی تولیدی در این روز ها که حریص تقاضا و خرید کردن افراد هستند با افزایش قیمت محصولات، به فکر پر کردن جیب های خودشان اند، حال آن که قشر وسیعی از مردم توان خریدشان در این روزها کاهش پیدا می کند.

هر کیلو آجیل با قیمت تصویبی از صد و پنجاه هزار تا دویست و پنجاه هزار تومان، نشان از آن دارد که سفره های یلدایی خیلی از افراد هم خالی برگزار می شود و آجیل هم همانند کالاهای دیگر می شود کالایی لوکس، که فقط تقاضای افراد طبقات بالای جامعه برای خرید آن بیشتر می شود.

با توجه به آنچه ذکر شد بیایید اجازه ندهیم که موج مصرف گرایی و تجملات ارزش شب یلدا را برایمان تحریف کند، یعنی با سادگی و دل خوشی و با حضور صمیمی همراه با عزیزان مان دور سفره ای بنشینیم و یکصدا با هم بخوانیم:

«برآی ای صبح مشتاقان اگر نزدیک روز آمد
که بگرفت این شب یلدا ملال از ماه و پروینم.»