تست آسیب‌های روانی مرتبط با جنگ (WPT)

تست آسیب‌های روانی مرتبط با جنگ (WPT) بر اساس معیارهای تشخیصی DSM-5-TR و ICD-11 و مطالعات علمی معتبر در حوزه اختلالات مرتبط با تروما و استرس طراحی شده است. این آزمون معتبر از نظریات و یافته‌های پژوهشی مطرح در روانشناسی تروما و بحران بهره می‌برد.

مبانی نظری تست آسیب‌های روانی جنگ

رویکرد زیستی-روانی-اجتماعی: تست بر اساس مدل جامع زیستی-روانی-اجتماعی آسیب‌های روانی طراحی شده که عوامل نورولوژیکی، شناختی، رفتاری، اجتماعی و فرهنگی را در نظر می‌گیرد.

معیارهای DSM-5-TR و ICD-11: تمامی سؤالات و زیرمقیاس‌ها براساس آخرین ویرایش راهنماهای تشخیصی و آماری اختلالات روانی تنظیم شده‌اند.

نظریه‌های تروما: از مدل‌های شناختی اهلرز و کلارک، نظریه پولیواگال پورگز و مدل‌های پردازش اطلاعات در توسعه بخش‌های مربوط به واکنش‌های تروماتیک استفاده شده است.

نظریات نوروبیولوژیک: مدل‌های سیستم عصبی خودکار، محور HPA و نوروترانسمیترها در طراحی آیتم‌های مربوط به علائم فیزیولوژیک و جسمانی لحاظ شده‌اند.

نظریات تاب‌آوری: از مدل‌های کنسرواسیون منابع هابفول، نظریه سخت‌کوشی کوبازا و مدل‌های رشد پس از تروما در توسعه بخش‌های مربوط به تاب‌آوری استفاده شده است.

اعتبار تست آسیب‌های روانی جنگ

(1) اعتبار محتوا (Content Validity)

آیتم‌های تست آسیب‌های روانی جنگ بر اساس مرور سیستماتیک بیش از 300 مطالعه علمی معتبر و تحلیل جامع ابزارهای موجود در حوزه تروما و استرس طراحی شده‌اند. در فرآیند توسعه، از بهترین تست‌های موجود الهام گرفته شده است:

(الف) ابزارهای مرجع در طراحی:

• PCL-5 (PTSD Checklist for DSM-5): توسعه یافته توسط Weathers و همکاران (2013)
• IES-R (Impact of Event Scale-Revised): طراحی شده توسط Weiss و Marmar (1997)
• PSS-I (PTSD Symptom Scale-Interview): توسط Foa و همکاران (1993)
• CAPS-5 (Clinician-Administered PTSD Scale): استاندارد طلایی تشخیص PTSD
• TSI-2 (Trauma Symptom Inventory-2): برای ارزیابی جامع علائم تروما
• DRRI-2 (Deployment Risk and Resilience Inventory): برای ارزیابی تجربیات جنگی
• Connor-Davidson Resilience Scale: برای سنجش تاب‌آوری
• PTGI (Post-Traumatic Growth Inventory): برای ارزیابی رشد پس از تروما

(ب) محتوای تفصیلی هر بخش:

• علائم استرس حاد: ترکیبی از آیتم‌های PCL-5 و IES-R با تطبیق برای شرایط جنگی
• اضطراب‌های مرکزی جنگ: بر اساس GAD-7، مقیاس‌های اضطراب موقعیتی و پژوهش‌های اختصاصی جنگ
• مشکلات جسمانی: مشتق از PSI، PTSD Checklist و معیارهای سوماتیک DSM-5-TR
• اختلال تنظیم هیجان: الهام از DERS، DBT skills و نظریات تنظیم هیجان گراس
• اختلال عملکرد روزمره: بر اساس WHODAS-2.0، SDS و معیارهای عملکردی
• احساس عدم حمایت: ترکیب MSPSS، UCLA Loneliness Scale و مقیاس‌های حمایت اجتماعی
• کمبود تاب‌آوری: بر اساس Connor-Davidson، Brief Resilience Scale و PTGI

(2) اعتبار ظاهری و صوری (Face and Content Validity)

(الف) اعتبار ظاهری:

تست توسط پانل متخصصان مورد بررسی قرار گرفت. نظرات متخصصان در مورد وضوح، مناسب بودن، جامعیت و حساسیت فرهنگی آیتم‌ها جمع‌آوری و اصلاحات لازم اعمال شد.

(ب) اعتبار صوری:

آیتم‌های تست از نظر زبان‌شناسی، فرهنگی و حساسیت اجتماعی توسط تیم مترجمان، روانشناسان و جامعه‌شناسان فارسی‌زبان بازنگری شد تا اطمینان حاصل شود که محتوا برای جامعه ایرانی در شرایط جنگ قابل فهم، مناسب و غیرآسیب‌زا است.

(3) اعتبار سازه (Construct Validity)

مطالعات تحلیل عاملی تأییدی و اکتشافی برای بررسی ساختار درونی تست در حال انجام است. این مطالعات توسط تیم روان‌سنجی ای‌سنج به منظور تأیید ساختار هفت‌عاملی تست و بررسی سازگاری با مدل‌های نظری آسیب‌های روانی جنگ انجام می‌شود. تحلیل‌های اولیه نشان‌دهنده ساختار مناسب و بارهای عاملی قابل قبول است.

(4) اعتبار ملاکی (Criterion-Related Validity)

مطالعات مقایسه‌ای جامع با ابزارهای معتبر موجود توسط تیم تحقیقاتی در حال طراحی و اجرا است. این مطالعات شامل بررسی همبستگی با تست‌های استاندارد زیر خواهد بود:

• PCL-5 (PTSD Checklist for DSM-5)
• IES-R (Impact of Event Scale-Revised)
• CAPS-5 (Clinician-Administered PTSD Scale)
• TSI-2 (Trauma Symptom Inventory-2)
• Connor-Davidson Resilience Scale
• PTGI (Post-Traumatic Growth Inventory)
• DRRI-2 (Deployment Risk and Resilience Inventory)

نتایج این مطالعات پس از تکمیل فرآیند جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل‌های آماری ارائه خواهد شد.

(5) اعتبار تشخیصی (Diagnostic Validity)

مطالعه مقایسه‌ای با تشخیص بالینی توسط روانپزشکان و روانشناسان متخصص تروما در مراکز درمانی مختلف در دست طراحی است. این مطالعه شامل بررسی شاخص‌های حساسیت، ویژگی، ارزش اخباری مثبت و منفی، منحنی ROC و نقاط برش بهینه خواهد بود.

(6) اعتبار پیش‌بینی‌کننده (Predictive Validity)

مطالعات طولی برای بررسی قدرت پیش‌بینی تست در شناسایی افراد در معرض خطر توسعه اختلالات طولانی‌مدت و پاسخ به مداخلات درمانی در دست برنامه‌ریزی است.

پایایی تست آسیب‌های روانی جنگ

مطالعات جامع پایایی تست توسط تیم روان‌سنجی ای‌سنج در مراحل مختلف اجرا قرار دارد:

(1) پایایی درونی (Internal Consistency)

بررسی همسانی درونی آیتم‌های تست از طریق محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ، امگا مک‌دونالد و GLB برای کل تست و زیرمقیاس‌های مختلف در حال انجام است. مطالعات اولیه نشان‌دهنده ضرایب پایایی مطلوب (α > 0.85) برای اکثر زیرمقیاس‌ها است.

(2) پایایی آزمون-بازآزمون (Test-Retest Reliability)

مطالعه طولی برای بررسی ثبات نتایج تست در بازه‌های زمانی مختلف (1 هفته، 2 هفته، 4 هفته و 8 هفته) توسط تیم تحقیقاتی طراحی شده و در مراحل اولیه اجرا قرار دارد. این مطالعه با در نظر گیری طبیعت متغیر علائم تروما طراحی شده است.

(3) پایایی بین ارزیابان (Inter-rater Reliability)

برای نسخه مصاحبه‌ای تست که در حال توسعه است، مطالعات پایایی بین ارزیابان با آموزش مصاحبه‌گران و ارزیابی کاپای کوهن برنامه‌ریزی شده است.

(4) پایایی موازی (Parallel-form Reliability)

توسعه فرم‌های موازی تست برای استفاده در مطالعات طولی و پیگیری درمان در دستور کار تیم توسعه قرار دارد.

اعتبار فرهنگی و جمعیتی

(1) هنجارهای ایرانی

مطالعه گسترده هنجاریابی بر روی جمعیت ایرانی در شرایط جنگ توسط تیم تحقیقاتی ای‌سنج در حال طراحی است. این مطالعه شامل:

• نمونه‌ای نماینده از گروه‌های سنی، جنسیتی و اجتماعی-اقتصادی مختلف
• نمونه‌گیری از مناطق مختلف کشور (مرزی، شهری، روستایی)
• در نظر گیری شدت مواجهه با جنگ
• تعیین نقاط برش مناسب برای جامعه ایرانی

(2) مقایسه بین‌فرهنگی

پژوهش مقایسه‌ای با کشورهایی که تجربه جنگ داشته‌اند در دستور کار تیم تحقیقاتی قرار دارد تا میزان سازگاری فرهنگی تست مورد ارزیابی قرار گیرد.

(3) عدالت تست

تحلیل عملکرد افتراقی آیتم‌ها (DIF Analysis) برای بررسی عدم تبعیض جنسیتی، سنی، اجتماعی-اقتصادی و قومیتی در برنامه‌های آتی تحقیقاتی گنجانده شده است.

(4) حساسیت فرهنگی

بررسی ویژه حساسیت‌های فرهنگی، مذهبی و اجتماعی مرتبط با تجربه جنگ در جامعه ایرانی و تطبیق تفسیرها بر اساس این عوامل.

اعتبار اکولوژیک و محیطی

(1) اعتبار موقعیتی

بررسی عملکرد تست در شرایط مختلف جنگی:

• مناطق درگیری مستقیم
• مناطق تحت تهدید موشکی
• مناطق با امنیت نسبی

(2) اعتبار زمانی

ارزیابی عملکرد تست در مراحل مختلف جنگ:

• حین درگیری فعال
• دوران آتش‌بس
• پس از پایان درگیری‌ها
• دوران بازسازی

تحلیل‌های پیشرفته آماری

(1) مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM)

بررسی روابط علّی بین متغیرها و تأیید مدل نظری آسیب‌های روانی جنگ از طریق تحلیل مسیر و مدل‌سازی معادلات ساختاری.

(2) تحلیل شبکه (Network Analysis)

بررسی الگوهای پیچیده روابط بین علائم مختلف و شناسایی علائم مرکزی و پلی در شبکه آسیب‌های روانی.

(3) تحلیل کلاس پنهان (Latent Class Analysis)

شناسایی زیرگروه‌های مختلف پاسخ‌دهندگان بر اساس الگوهای علائم و توسعه تیپولوژی‌های آسیب‌پذیری.

محدودیت‌ها و ملاحظات

ماهیت غربالگری: این تست ابزاری برای غربالگری و ارزیابی اولیه است و جایگزین ارزیابی بالینی تخصصی نمی‌باشد.

خودگزارشی بودن: بر اساس گزارش فرد است و ممکن است تحت تأثیر سوگیری‌های شناختی، دفاع‌های روانی و stigma قرار گیرد.

متغیر بودن علائم: علائم تروما ممکن است به دلیل عوامل محیطی، زمانی و شخصیتی تغییر کنند.

پیچیدگی فرهنگی: تجربه و بیان آسیب‌های روانی تحت تأثیر عوامل فرهنگی، مذهبی و اجتماعی قرار دارد.

نیاز به مطالعات طولی: برای بررسی پایداری و تغییرات علائم در طول زمان، مطالعات طولی بیشتری نیاز است.

خلاءهای پژوهشی آینده

مطالعات مستقل: انجام پژوهش‌های مستقل توسط مراکز تحقیقاتی دیگر برای تأیید نهایی یافته‌ها.

نمونه‌های بالینی: بررسی عملکرد تست در نمونه‌های بالینی متنوع‌تر و اختلالات همبود.

تکنولوژی‌های نوین: بررسی امکان ترکیب با داده‌های فیزیولوژیک، تصویربرداری مغزی و هوش مصنوعی.

مداخلات درمانی: ارزیابی اثربخشی تست در پیگیری پاسخ به درمان و برنامه‌ریزی مداخلات.

پیشگیری: توسعه مدل‌های پیش‌بینی برای شناسایی افراد در معرض خطر قبل از توسعه علائم شدید.

ابزارهای کمکی: توسعه نسخه‌های کوتاه، نسخه کودکان و نوجوانان، و نسخه خانواده.

جمع‌بندی

تست آسیب‌های روانی مرتبط با جنگ بر اساس مبانی نظری قوی، مطالعات علمی معتبر و بهترین ابزارهای موجود در ادبیات علمی طراحی شده است. اعتبار ظاهری و صوری تست توسط متخصصان تأیید شده و آیتم‌ها از نظر محتوایی با استانداردهای بین‌المللی سازگار هستند.

وضعیت فعلی مطالعات:

تکمیل شده: اعتبار محتوا، اعتبار ظاهری و صوری، طراحی نظری

در حال انجام: مطالعات پایایی، اعتبار سازه، اعتبار ملاکی، اعتبار تشخیصی، نمونه‌گیری اولیه

برنامه‌ریزی شده: هنجاریابی ایرانی، مقایسه بین‌فرهنگی، تحلیل عدالت تست، مطالعات طولی

تیم روان‌سنجی ای‌سنج متعهد به ارائه نتایج کامل مطالعات اعتبارسنجی در آینده نزدیک است. این گزارش‌ها پس از تکمیل فرآیند جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل‌های آماری منتشر خواهند شد.

منابع علمی

منابع اصلی ابزارهای مرجع:

American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). American Psychiatric Publishing.

Weathers, F. W., Litz, B. T., Keane, T. M., Palmieri, P. A., Marx, B. P., & Schnurr, P. P. (2013). The PTSD Checklist for DSM-5 (PCL-5). National Center for PTSD.

Weiss, D. S., & Marmar, C. R. (1997). The Impact of Event Scale-Revised. In J. P. Wilson & T. M. Keane (Eds.), Assessing psychological trauma and PTSD (pp. 399-411). Guilford Press.

Foa, E. B., Riggs, D. S., Dancu, C. V., & Rothbaum, B. O. (1993). Reliability and validity of a brief instrument for assessing post‐traumatic stress disorder. Journal of Traumatic Stress, 6(4), 459-473.

Blake, D. D., Weathers, F. W., Nagy, L. M., Kaloupek, D. G., Gusman, F. D., Charney, D. S., & Keane, T. M. (1995). The development of a clinician-administered PTSD scale. Journal of Traumatic Stress, 8(1), 75-90.

Briere, J. (2011). Trauma Symptom Inventory-2: Professional manual. Psychological Assessment Resources.

King, L. A., King, D. W., Vogt, D. S., Knight, J., & Samper, R. E. (2006). Deployment Risk and Resilience Inventory: A collection of measures for studying deployment-related experiences of military personnel and veterans. Military Psychology, 18(2), 89-120.

Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Connor‐Davidson resilience scale (CD‐RISC). Depression and Anxiety, 18(2), 76-82.

Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The Posttraumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455-471.

منابع تئوریک و مفهومی:

Ehlers, A., & Clark, D. M. (2000). A cognitive model of posttraumatic stress disorder. Behaviour Research and Therapy, 38(4), 319-345.

Porges, S. W. (2011). The polyvagal theory: Neurophysiological foundations of emotions, attachment, communication, and self-regulation. Norton & Company.

van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking.

Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry, 26(1), 1-26.

Hobfoll, S. E. (1989). Conservation of resources: A new attempt at conceptualizing stress. American Psychologist, 44(3), 513-524.

Kobasa, S. C. (1979). Stressful life events, personality, and health: An inquiry into hardiness. Journal of Personality and Social Psychology, 37(1), 1-11.

منابع روش‌شناسی و آماری:

Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (3rd ed.). McGraw-Hill.

Streiner, D. L., Norman, G. R., & Cairney, J. (2015). Health measurement scales: A practical guide to their development and use (5th ed.). Oxford University Press.

Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). Guilford Publications.

Borsboom, D., & Cramer, A. O. (2013). Network analysis: An integrative approach to the structure of psychopathology. Annual Review of Clinical Psychology, 9, 91-121.