تست اختلال دوقطبی (BDSQ)

تست غربالگری اختلال دوقطبی (BDSQ) بر اساس معیارهای تشخیصی DSM-5-TR و مطالعات علمی معتبر در حوزه اختلالات خلقی طراحی شده است. این آزمون دوقطبی معتبر از نظریات و یافته‌های پژوهشی مطرح در روانشناسی بالینی بهره می‌برد.

مبانی نظری تست اختلال دوقطبی

رویکرد زیستی-روانی-اجتماعی: تست بر اساس مدل جامع زیستی-روانی-اجتماعی اختلال دوقطبی طراحی شده که عوامل ژنتیکی، نورولوژیکی، شناختی و محیطی را در نظر می‌گیرد.

معیارهای DSM-5-TR: تمامی سؤالات و زیرمقیاس‌ها براساس آخرین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی تنظیم شده‌اند.

نظریه‌های شناختی: از مدل‌های شناختی بک و نظریات طرحواره‌ای یانگ در توسعه بخش‌های مربوط به الگوهای فکری استفاده شده است.

نظریات نوروبیولوژیک: مدل‌های انتقال‌دهنده‌های عصبی و سیستم‌های تنظیم خلق در طراحی آیتم‌های مربوط به علائم فیزیولوژیک لحاظ شده‌اند.

اعتبار تست تشخیص اختلال دوقطبی

(1) اعتبار محتوا (Content Validity)

آیتم‌های تست دوقطبی آنلاین بر اساس مرور سیستماتیک بیش از 200 مطالعه علمی معتبر و تحلیل جامع ابزارهای موجود در حوزه اختلال دوقطبی طراحی شده‌اند. در فرآیند توسعه، از بهترین تست‌های موجود الهام گرفته شده است:

(الف) ابزارهای مرجع در طراحی:

• MDQ (Mood Disorder Questionnaire): توسعه یافته توسط Hirschfeld و همکاران (2000)
• HCL-32 (Hypomania Checklist-32): طراحی شده توسط Angst و همکاران (2005)
• BSDS (Bipolar Spectrum Diagnostic Scale): توسط Ghaemi و همکاران (2005)
• YMRS (Young Mania Rating Scale): استاندارد طلایی ارزیابی مانیا
• MSI-BPD (McLean Screening Instrument): برای غربالگری سریع
• TEMPS-A (Temperament Evaluation): برای سنجش مزاج دوقطبی

(ب) محتوای تفصیلی هر بخش:

• نوسانات خلقی: ترکیبی از آیتم‌های MDQ و HCL-32 با تطبیق فرهنگی
• علائم افسردگی: بر اساس Hamilton Depression Scale و Beck Depression Inventory
• علائم مانیا: مشتق از YMRS و معیارهای DSM-5-TR
• ویژگی‌های اختصاصی: الهام از BSDS برای طیف گسترده اختلال دوقطبی

(2) اعتبار ظاهری و صوری (Face and Content Validity)

(الف) اعتبار ظاهری: تست توسط پانل متخصصان شامل 8 روانپزشک و 6 روانشناس بالینی مورد بررسی قرار گرفت. نظرات متخصصان در مورد وضوح، مناسب بودن و جامعیت آیتم‌ها جمع‌آوری و اصلاحات لازم اعمال شد.

(ب) اعتبار صوری: آیتم‌های تست از نظر زبان‌شناسی و فرهنگی توسط تیم مترجمان و روانشناسان فارسی‌زبان بازنگری شد تا اطمینان حاصل شود که محتوا برای جامعه ایرانی قابل فهم و مناسب است.

(3) اعتبار سازه (Construct Validity)

مطالعات تحلیل عاملی تأییدی و بررسی ساختار درونی تست در حال انجام است. این مطالعات توسط تیم روان‌سنجی ای‌سنج به منظور تأیید ساختار سه‌عاملی تست (نوسان خلقی، افسردگی، مانیا) و بررسی سازگاری با مدل‌های نظری اختلال دوقطبی انجام می‌شود. نتایج کامل این مطالعات به زودی منتشر خواهد شد.

(4) اعتبار ملاکی (Criterion-Related Validity)

مطالعات مقایسه‌ای جامع با ابزارهای معتبر موجود توسط تیم تحقیقاتی در حال طراحی و اجرا است. این مطالعات شامل بررسی همبستگی با تست‌های استاندارد زیر خواهد بود:

• MDQ (Mood Disorder Questionnaire)
• HCL-32 (Hypomania Checklist)
• BSDS (Bipolar Spectrum Diagnostic Scale)
• YMRS (Young Mania Rating Scale)
• BDI-II (Beck Depression Inventory)

نتایج این مطالعات پس از تکمیل فرآیند جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل‌های آماری ارائه خواهد شد.

(5) اعتبار تشخیصی (Diagnostic Validity)

مطالعه مقایسه‌ای با تشخیص بالینی توسط روانپزشکان متخصص در مراکز درمانی مختلف در دست طراحی است. این مطالعه شامل بررسی شاخص‌های حساسیت، ویژگی، ارزش اخباری مثبت و منفی خواهد بود. تیم تحقیقاتی ای‌سنج در حال هماهنگی با مراکز بالینی برای اجرای این مطالعه است.

پایایی تست روانشناسی دوقطبی

مطالعات جامع پایایی تست توسط تیم روان‌سنجی ای‌سنج در مراحل مختلف اجرا قرار دارد:

(1) پایایی درونی (Internal Consistency)

بررسی همسانی درونی آیتم‌های تست از طریق محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ برای کل تست و زیرمقیاس‌های مختلف در حال انجام است. این مطالعه بر روی نمونه بزرگی از جمعیت هدف اجرا خواهد شد.

(2) پایایی آزمون-بازآزمون (Test-Retest Reliability)

مطالعه طولی برای بررسی ثبات نتایج تست در بازه‌های زمانی مختلف (2 هفته، 4 هفته و 8 هفته) توسط تیم تحقیقاتی طراحی شده و در مراحل اولیه اجرا قرار دارد.

(3) پایایی بین ارزیابان (Inter-rater Reliability)

با توجه به ماهیت خودگزارشی تست، این نوع پایایی در صورت توسعه نسخه مصاحبه‌ای تست مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

اعتبار فرهنگی و جمعیتی

(1) هنجارهای ایرانی

مطالعه گسترده هنجاریابی بر روی جمعیت ایرانی توسط تیم تحقیقاتی ای‌سنج در حال طراحی است. این مطالعه شامل نمونه‌ای نماینده از گروه‌های سنی، جنسیتی و اجتماعی-اقتصادی مختلف خواهد بود تا نقاط برش مناسب برای جامعه ایرانی تعیین شود.

(2) مقایسه بین‌فرهنگی

پژوهش مقایسه‌ای با کشورهای مختلف در دستور کار تیم تحقیقاتی قرار دارد تا میزان سازگاری فرهنگی تست مورد ارزیابی قرار گیرد.

(3) عدالت تست

تحلیل عملکرد افتراقی آیتم‌ها (DIF Analysis) برای بررسی عدم تبعیض جنسیتی، سنی و اجتماعی-اقتصادی در برنامه‌های آتی تحقیقاتی گنجانده شده است.

محدودیت‌ها و ملاحظات

ماهیت غربالگری: این تست ابزاری برای غربالگری اولیه است و جایگزین ارزیابی بالینی نمی‌باشد.

خودگزارشی بودن: بر اساس گزارش فرد است و ممکن است تحت تأثیر سوگیری‌های شناختی قرار گیرد.

نیاز به مطالعات طولی: برای بررسی پایداری تشخیص در طول زمان، مطالعات طولی بیشتری نیاز است.

خلاءهای پژوهشی آینده

مطالعات مستقل: انجام پژوهش‌های مستقل توسط مراکز تحقیقاتی دیگر برای تأیید نهایی یافته‌ها.

نمونه‌های بالینی: بررسی عملکرد تست در نمونه‌های بالینی متنوع‌تر و اختلالات همبود.

تکنولوژی‌های نوین: بررسی امکان ترکیب با داده‌های فیزیولوژیک و هوش مصنوعی.

مداخلات درمانی: ارزیابی اثربخشی تست در پیگیری پاسخ به درمان.

جمع‌بندی

تست غربالگری اختلال دوقطبی بر اساس مبانی نظری قوی و بهترین ابزارهای موجود در ادبیات علمی طراحی شده است. اعتبار ظاهری و صوری تست توسط متخصصان تأیید شده و آیتم‌ها از نظر محتوایی با استانداردهای بین‌المللی سازگار هستند.

وضعیت فعلی مطالعات:

•  تکمیل شده: اعتبار محتوا، اعتبار ظاهری و صوری
• در حال انجام: مطالعات پایایی، اعتبار سازه، اعتبار ملاکی، اعتبار تشخیصی
•  برنامه‌ریزی شده: هنجاریابی ایرانی، مقایسه بین‌فرهنگی، تحلیل عدالت تست

تیم روان‌سنجی ای‌سنج متعهد به ارائه نتایج کامل مطالعات اعتبارسنجی در آینده نزدیک است. این گزارش‌ها پس از تکمیل فرآیند جمع‌آوری داده‌ها و تحلیل‌های آماری منتشر خواهند شد.

منابع علمی

منابع اصلی ابزارهای مرجع:

• American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). American Psychiatric Publishing.
• Angst, J., Adolfsson, R., Benazzi, F., Gamma, A., Hantouche, E., Meyer, T. D., ... & Scott, J. (2005). The HCL-32: towards a self-assessment tool for hypomanic symptoms in outpatients. Journal of Affective Disorders, 88(2), 217-233.
• Beck, A. T., Steer, R. A., & Brown, G. K. (1996). Beck depression inventory-II. San Antonio, TX: Psychological Corporation.
• First, M. B., Williams, J. B., Karg, R. S., & Spitzer, R. L. (2015). Structured Clinical Interview for DSM-5-Research Version (SCID-5 for DSM-5, Research Version; SCID-5-RV). Arlington, VA: American Psychiatric Association.
• Ghaemi, S. N., Miller, C. J., Berv, D. A., Klugman, J., Rosenquist, K. J., & Pies, R. W. (2005). Sensitivity and specificity of a new bipolar spectrum diagnostic scale. Journal of Affective Disorders, 84(2-3), 273-277.
• Hamilton, M. (1960). A rating scale for depression. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 23(1), 56-62.
• Hirschfeld, R. M., Williams, J. B., Spitzer, R. L., Calabrese, J. R., Flynn, L., Keck Jr, P. E., ... & Zajecka, J. (2000). Development and validation of a screening instrument for bipolar spectrum disorder: the Mood Disorder Questionnaire. American Journal of Psychiatry, 157(11), 1873-1875.
• Young, R. C., Biggs, J. T., Ziegler, V. E., & Meyer, D. A. (1978). A rating scale for mania: reliability, validity and sensitivity. British Journal of Psychiatry, 133(5), 429-435.

منابع تئوریک و مفهومی:

• Beck, A. T., Rush, A. J., Shaw, B. F., & Emery, G. (1979). Cognitive therapy of depression. Guilford Press.
• Goodwin, F. K., & Jamison, K. R. (2007). Manic-depressive illness: bipolar disorders and recurrent depression (2nd ed.). Oxford University Press.
• Miklowitz, D. J. (2020). Bipolar disorder: A family-focused treatment approach. Guilford Publications.

منابع روش‌شناسی و آماری:

• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (3rd ed.). McGraw-Hill.
• Streiner, D. L., Norman, G. R., & Cairney, J. (2015). Health measurement scales: a practical guide to their development and use (5th ed.). Oxford University Press.