معنویت در روانشناسی

در این مقاله می خواهیم در مورد معنویت در روانشناسی صحبت کنیم. ماهیت جوامع نوین از یک سو و پیشرفت علم روانشناسی از سوی دیگر، سبب شده که نیازهای معنوی آدمی در مقابل نیازهای مادی قد علم کنند و اهمیت بیشتری یابند. بنابراین از آن جایی که امروزه مردم جهان، نسبت به گذشته، به معنویت گرایش بیشتری پیدا کرده اند، روانشناسان نیز متوجه شده اند که استفاده از روش سنتی و ساده برای درمان اختلالات روانی کافی نیست. به هر حال آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

معنویت

معنویت ریشه ای اصیل داشته که تاریخچه آن به تاریخچه خلقت انسان گره خورده است. معنویت در هر دوره و زمانی بر اساس خصوصیات و ویژگی های آن دوره زمان تجلی یافته و در زندگی بشری ریشه دوانده است. معنویت یکی از قوی ترین تجربیات انسانی است که در جهان امروز همچنان برقرار است.

ویلیام جیمز

 ايمان، بدون شك مؤثرترين درمان اضطراب است. ايمان نيرويی است كه بايد برای كمك به انسان در زندگی وجود داشته باشد، فقدان ايمان، زنگ خطری است كه ناتوانی انسان را در برابر سختی های زندگی اعلام می دارد.

سوالات معنویت

معنویت به سوالات اساسی انسان از قبیل موارد زیر اشاره می کند:

•  جهان 
• علت ظهور جهان
•  قانون روند تکامل جهان
•  هدف و پایان زندگی انسانی در این جهان  
• و مسائل مشابه آن 

معنویت و مذهب

معنویت مفهومی است که با مذهب تعامل زیادی دارد. در گذشته، نه چندان دور، معنویت به عنوان یک پدیده ای دیده شد که محل تحصیل و کار بالینی نبود. همانطور که بسیاری از متخصصان روانپزشکی به معنویت مراجعین خود به عنوان یک موضوع کاملا خصوصی نگاه می کردند و بر این باور بودند که نباید وارد آن شوند و بهترین راه انتقال این بخش به روحانیون و دانشمندان مذهبی بود.

حتی برخی از آنها نگران بودند که روان درمانگران اعتقادات معنوی خود را در فرایند درمان به بیمار تحمیل کنند. بعضی از ترس ها اختلافات ناشی از تحقیقات در مورد مسائل معنوی بود. با این وجود، طی چند دهه گذشته، توجه محققان و نظریه پردازان علوم مختلف، از جمله جامعه شناسی، روانشناسی، مطالعات دینی و پزشکی، دوباره روی دین و معنویت تمرکز کرده و عملکرد این تجربیات انسانی در جنبه های فیزیکی، روانی و سلامت اجتماعی انسان مورد توجه قرار گرفته است.

اهمیت سخن گفتن از معنویت به این معنی است که نیازها و نگرش های معنوی به عنوان نیازهای اجتناب ناپذیر و متعالی انسان ها مطرح می شود. با توجه به اینکه این نیاز می تواند منجر به بحران های موجود و در نتیجه اختلالات روان شناختی و رفتاری در انسان ها شود، بررسی آن در رابطه با سلامت بدن و شیوه زندگی ضروری است.

از سوی دیگر، توجه به این سطح نیاز انسانی، باعث بهبود نگرش و معنای زندگی می شود. خودآگاهی نیاز به اتصال به خالق جهان دارد؛ و معنویت این فرصت را به عنوان یک تجربه متعالی به انسان می دهد.

در طول تاریخ، معنویت، محصول مشترک همه ادیان توحیدی، منجر به زندگی انسانی شده است. وجود معنویت در زمینه زندگی، بی نظمی و اضطراب را کاهش داده و باعث رضایت شده است.
در نظریه مزلو نیاز به زیبایی شامل نیاز به پرستش است؛ زیرا مهمترین زیبایی که انسان می تواند بی قید و شرط آن را بپرستد ستایش کمال متعالی است. با توجه به نظریه مزلو انسان وقتی که از هنجارهای اجتماعی دور می شود تنها امید او وجود متعالی خواهد بود. وجودی که می تواند با معنادهی به وی او را از پوچی برهاند. نیازهای انسان را می توان به طور کلی بر اساس دو نیاز تقسیم نمود:

•  نیاز اول نیازهای شهوانی است که امور غریزی حیوانی مانند خوردن، خوابین و نیازهای مالی را دربرمی گیرد. 
• نیاز دوم شامل نیازهای است که رشد و شکوفایی انسانی را دربرمی گیرد و می توان نیاز به عبادت و معنویت اشاره نمود.

همانطور که توجه به نیازهای شهوانی رضایت خاصی را به ارمغان می آورد، شواهد نیز نشان می دهد که انجام فعالیت هایی که با ارزش های معنوی انجام می شود نقش مهمی در دستیابی به رضایت دارند. از سوی دیگر، ارزش ها به طور مستقیم به زندگی معنی دار مربوط می شوند. معنای زندگی، به نوبه خود، در سلامت روان موثر است. تحقیقات یکی از مهمترین عوامل زندگی را به عنوان پیروی از ارزش های معنوی در نظر می گیرد. 

نسبت معنویت در روان شناسی

در واقع ما در روان شناسی به دنبال کسب حقایق دینی و اعتقادات مذهبی و دینی نیستیم و می دانیم که این مهم وظیفه دانشمندان و متخصصان علوم دینی است؛ همان طور که خود می دانید در روان شناسی به دنبال کشف درون انسان و جستجوی معنا و مفهوم زندگی او می باشیم.

در علم روان شناسی دو رویکرد مهم به دین و معنویت مورد بررسی قرار می گیرد:

• در رویکرد بیرونی که اجتماعی نیز نام دارد، دین مجموعه اعتقاداتی در نظر گرفته می شود که تاثیرات به سزایی بر رفتارهای فردی، گروهی، اجتماعی و فرهنگی دارد و دین از این رویکرد با متغیرهای روانی در ارتباط می باشد.
• در رویکرد درونی به کشف ماهیت و تجارب دینی و فعالیت های ذهنی انسان پرداخته می شود؛ این رویکرد نگاهی همدلانه به دین دارد و می توان آن را رویکرد انسان گرایی نیز نامید.

جالب است بدانید یونگ روان شناس معروف بر این عقیده است که دین تا حد زیادی جنبه روان شناختی دارد! آنچه میان روان شناسی و معنویت مشترک می باشد، رسیدن به رضایت باطنی و کاهش درد و رنج می باشد.

ابعاد معنویت

معنویت از نظر بیکر دارای 3 بعد است که این ابعاد دارای دو قطب بوده و به صورت فردی یا جمعی می باشند:

• بعد فرا روندگی؛ این بعد بیانگر نیاز به معنا است که می تواند مولفه مذهبی یا فلسفی داشته باشد و دیدگاه کودک به محیط اطرافش را شامل می شود.
• بعد فرافردی؛ دیدگاه فرد نسبت به خود و دیگران در جایگاه یک انسان بالغ را شامل می شود که دو بعد درون و برون فردی دارد.
• بعد انتقال؛ از دیدگاه والد می باشد و شامل ارزش ها و اخلاقیات و دانش و مهارت ها است که فرد در طول دوران حیات خود کسب کرده و به دیگران منتقل می کند.

اعمال معنوی و مذهبی به عنوان مداخلات درمانی

برخی از اعمال و مداخلات مذهبی شامل موارد زیر می شود:

• دعا کردن
• بهره بردن از نوشته های کتب مقدس
• مراقبه
• تصویر سازی معنوی
• طلب بخشش
• عبادت و به جای آوردن مناسک
• انجام کارهای خیر
• نوشتن یادداشت روزانه
• خواندن کتاب های مقدس در طول روز
• و ...

روان شناسی دین چیست؟

روان شناسی دین یکی از شاخه های روان شناسی بوده که اخیر مورد توجه روان شناسان قرار گرفته است؛ در روان شناسی دین، دین داری با نگاهی روان شناختی بررسی می شود و دین داری، پیامدها و آثار آن مورد ارزیابی قرار می گیرد.
در روان شناسی دین، مطالعات و پژوهش هایی با محوریت دین و روان شناسی انجام می شود و تاثیر پذیری رفتارها و اعمال انسان از دین و تجارب دینی مورد توجه قرار می گیرد.

نکته حائز توجه آن است که روان شناسی دین با روان شناسی دینی متفاوت است؛ روان شناسی دینی شاخه ای از علم دینی است که در آن باورهای مذهبی مورد توجه قرار گرفته و روان شناسی در باورهای مذهبی مورد توجه قرار می گیرد.

نقش دین بر سلامت روان

با استناد بر مطالعات و تحقیقات، دین و باورهای معنوی بر سلامت روان و کاهش استرس تاثیرات مثبت دارد؛ ما انسان ها در مواقع سخت و دشوار نیاز به یک پناه دهنده توانا داریم و زمانی که در مواقع سختی به قدرت برتر یعنی خداود تکیه می کنیم، احساس آرامش بیشتری داشته و از تهدیدات در امان هستیم.

در دین اسلام رسیدن به سلامت روان با واژه سعادت توصیف شده است و خداوند در متن کتاب مقدس خود راه های دستیابی به سعادت را برای انسان بازگو کرده است. اگر انسان موفق به شناخت تمام ابعاد وجودش اش شود و خداوند را بشناسد به کمال معنوی و رشد روانی دست پیدا می کند و اینجاست که می تواند از عهده چالش ها و سختی های زندگی به خوبی بربیاید.

 جمع بندی ای سنج

در این مقاله در مورد معنویت در روانشناسی صحبت شد. همانطور که گفته شد زمانی زندگی برای شخص معنی دارد، که بگوییم او به ارزش هایی اعتقاد دارد یا به چیزی اعتقاد دارد. بسیاری از روانشناسان، معنی زندگی را به عنوان یکی از اجزای مهم سلامت روانی در نظر می گیرند. لذا پیوستن به ارزش ها در سلامت روان موثر است و یکی از مهم ترین ارزش های انسانی ارزش های معنوی و مذهبی است.

 نظر شما در مورد معنویت در روان شناسی چیست؟ لطفا دیدگاه و تجربیات ارزشمند خودتان را با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول