آیا هیولایی که در کودکی تصور می کردیم زیر تخت مان است، واقعا وجود دارد ؟ (بخش دوم)

 همه ما ممکن است گاهی احساس کنیم که یکسری صداها شنیده ایم یا تصاویری سایه مانند را دیده ایم که در واقعیت وجود ندارند. این حالت، در اغلب موارد عادی است و زمانی تبدیل به مشکل می شود که آن قدر تکرار شود که روند عادی زندگی ما را مختل کنند. در این حالت، گفته می شود که فرد، مبتلا به اختلالات ادراکی شده است. اختلالات ادراکی، به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند. در مقاله ی حاضر، به بررسی دومین دسته ی این اختلالات، یعنی توهم ها، می پردازیم. آنچه در ادامه خواهید خواند، بر اساس فهرست مطالب به شرح زیر است:

دربخش اول این مقاله، به بررسی اختلالات ادراکی و تشریح اولین دسته ی آن ها (خطاهای حسی) پرداختیم. در مقاله ی حاضر، دومین دسته از این اختلالات، یعنی انواع توهم را توضیح می دهیم.

انواع اختلالات مرتبط با توهم چه هستند ؟

توهم در واقع درک محرکی است که حضور ندارد. مثلا شما احساس می کنید که صدایی را شنیده اید؛ در حالی که در واقعیت، هیچ صدایی وجود ندارد. توهم، انواع بسیار گوناگونی دارد. در این مقاله، به رایج ترین انواع توهمات اشاره کرده ایم:

 توهم قبل از خواب

 دقیقا در لحظه ای که دارید به خواب می روید، ممکن است احساس کنید تصاویری می بینید یا صداهایی می شنوید. این حالت، الزاماً بیمارگونه نیست.

  توهم پس از خواب

دقیقا در لحظه ای که از خواب بیدار می شوید، ممکن است احساس کنید تصاویری می بینید یا صداهایی می شنوید. این حالت، الزاما بیمارگونه نیست.

 توهم شنوایی

صداهایی را می شنوید که در واقعیت وجود ندارند؛ مثلا ممکن است صدای حرف زدن افرادی را بشنوید، یا حتی یک موسیقی. این حالت، غالبا در افرادی وجود دارد که دچار اختلالات روانپریشانه هستند (همانند اختلال اسکیزوفرنی).

توهم آمرانه

این توهم، خطرناک ترین نوع توهم می باشد. در این اختلال، فرد احساس می کند که افرادی با او در حال گفت و گو هستند و دستوراتی به وی می دهند. مثلا ممکن است بشنود کسی به او دستور می دهد که خودش یا فرد دیگری را بکشد ! در اغلب موارد، این توهم به حدی شدید است که فرد واقعا دست به قتل می زند. افرادی که مواد مخدر مصرف می کنند و یا دچار اختلالات روانی شدید (همانند اسکیزوفرنی) هستند، غالبا دچار این توهم هستند.

 توهم چشایی

این نوع از توهم، نادر است و همراه با توهم بویایی است. در این حالت، فرد مزه های بسیار تلخ و ناخوشایندی در دهانش احساس می کند و حتی، بیشتر غذاهایی که می خورد نیز در نظرش بدمزه هستند. افراد مبتلا به صرع، معمولا دچار این توهم می شوند.

توهم بویایی

 این نوع از توهم، نادر است و همراه با توهم چشایی است. در این اختلال، فرد بوهای بسیار بدی (همانند بوی آشغال، گوشت گندیده، تخم مرغ گندیده، ماهی فاسد و ...) استشمام می کند و به ندرت ممکن است بوی مطلوبی را حس کند. افراد مبتلا به صرع، معمولا دچار این توهم می شوند.

توهم لامسه

فرد احساس می کند که توسط چیزی در حال لمس شدن است یا انگار که مورچه ای زیر پوستش راه می رود. افرادی که کوکائین مصرف می کنند، غالبا دچار این نوع توهم می شوند.

توهم جسمانی

در این حالت، فرد بیان می کند که اتفاقاتی در درون بدنش در حال رخ دادن هستند و اعضای بدنش دچار تغییراتی می شوند.

توهم بینایی 

فرد، چیزهایی را می بیند که دیگران نمی بینند. مثلا ممکن است سایه هایی را ببیند یا حتی اشکال هندسی مختلف. در موارد دیگر، فرد معتقد است که انسان هایی را می بیند یا می گوید دیده است که فلان واقعه، اتفاق افتاده و او شاهد آن بوده؛ در حالی که در واقعیت، همچین چیزی اصلا رخ نداده است. این توهم، خود به سه دسته تقسیم می شود:

بزرگ بینی: در این حالت، فرد بخشی از محیط را بزرگتر و درشت تر از باقی بخش ها می بیند. این حالت، بیشتر در افرادی وجود دارد که دارای اختلالات روانی جدی (مانند هیستری) هستند.
 ریز بینی: در این اختلال، فرد بخشی از محیط را کوچک تر و ریزتر از باقی بخش ها می بیند. این حالت، بیشتر در افرادی وجود دارد که دارای اختلالات روانی جدی (مانند هیستری) هستند.
 ریز انگاری: برخلاف حالت های بالا، فرد کل دنیا را در مقیاسی بسیار کوچک می بیند. این مشکل در افرادی وجود دارد که الکلی هستند و از مصرف آن محروم شده اند.

 حس آمیزی

این حالت نیز نوعی از توهم است. این اختلال، بسیار پیچیده بوده و مانند این است که توهم بویایی، بینایی، چشایی و ... با هم ترکیب شده باشند. مثلا فرد بیان می کند که فردی جیغ کشیده و رنگ جیغش بنفش بوده است. اگر کسی ماده ی مخدر LSD مصرف کند، اغلب دچار این توهم می شود.

 توهم بازتابی

در این توهم، فرد، ادراک غلطی از اتفاق افتادن یک محرک حسی در ناحیه ای دور دارد و آن را غالبا به خود نسبت می دهد. احتمالا با خواندن این جمله، گیج شده یا اصلا متوجه مفهوم آن نشده اید، به همین دلیل، اجازه دهید تا مثالی را در این مورد برایتان مطرح کنیم : فرض کنید در محیطی هستید؛ در فاصله ای دورتر از شما، کسی شروع به سرفه کردن می کند و شما صدای سرفه هایش را می شنوید و فکر می کنید که خودتان در حال سرفه کردن هستید و این صدای سرفه ی شماست و نه آن شخص. در اکثر موارد، حتی تا آخرین لحظه هم متوجه نمی شوید که کس دیگری در حال سرفه کردن است و کاملا فکر می کنید که خودتان در حال سرفه کردن هستید.

توهم اکستراکامپین (Extracampine)

این توهم، در خارج از حوزه ی عملکرد یک عضو حسی رخ می دهد؛ مثلا فرد احساس می کند که شیطان پشت سر او ایستاده، در حالی که در واقعیت، همه ی ما می دانیم که هیچ کدام از اعضای حسی بدن مان مانند چشم ها، هیچ گاه نمی توانند همچین چیزی را تشخیص دهند و این قدرت، خارج از توانایی ها و عملکرد عادی بدن ماست.

توهم سایکوموتور(Psycho motor)

در این اختلال، فرد احساس می کند که جای اعضای بدنش عوض شده است؛ مثلا فکر می کند که گوشش کف دستش قرار دارد یا یکی از چشم هایش به روی پیشانی اش منتقل شده و افکاری از این قبیل.

توهم کندی حرکات

فرد مبتلا به این توهم، احساس می کند که در همه ی حرکاتش یک کندی همه جانبه حاصل شده و سرعت حرکت کردنش بسیار بسیار پایین آمده است. مثلا احساس می کند که حتی آرام تر از یک لاک پشت راه می رود.

توهم منفی

این حالت، به نوعی خلاف تمامی موارد بالاست. اگر دقت کرده باشید، در تمامی انواع توهم، فرد چیزی را درک می کند که واقعا وجود ندارد. در این توهم، فرد محرکی که وجود دارد را درک نمی کند، با وجود اینکه تمام اعضا و سیتم های عصبی بدنش کاملا سالم هستند؛ مثلا ممکن است اصلا یک صدا را نشنود و یا یک چیز را نبیند. این حالت، در بیمارانی که دارای اختلالات روانی (مانند اختلال هیستری) هستند وجود دارد؛ اما در انسان های سالم نیز می توان آن را توسط هیپنوتیزم ایجاد کرد.

جمع بندی ای سنج

همانطور که در بخش اول این مقاله نیز بیان کردیم، ممکن است گاهی همه ی ما به بعضی از انواع توهم دچار شویم که کاملا گذرا و طبیعی است و جای نگرانی ندارد. توجه کنید که همیشه، بهترین راه برای تشخیص اینکه واقعا دچار توهم شده اید یا خیر، این است که به یک روانشناس، پزشک یا روانپزشک مراجعه کنید و آزمایش های مرتبط را انجام دهید تا به طور صحیح و دقیق، فرایند تشخیص گذاری انجام گیرد.

آیا مطلب فوق برای شما مفید واقع شد؟ لطفا نظرات و دیدگاه های ارزشمندتان را با ما در میان بگذارید.