اختلال شخصیت وسواسی- جبری در DSM-5

اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD) نوعی اختلال شخصیت است که در این مقاله، به طور کامل این اختلال را مطابق با راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویراست پنجم DSM-5 شرح خواهیم داد.

اختلال شخصیت وسواسی جبری (OCPD) نوعی اختلال شخصیت است که هسته مرکزی اختلال شخصیت وسواسی جبری، کمال طلبی و انعطاف ناپذیری به صورت الگویی نافذ و فراگیر است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی نیاز شدیدی به اِعمال استانداردهای خود در محیط خارج دارند و در غیر این صورت استرس و اضطراب بسیار زیادی را تجربه می‌کنند. پیامدهای این اختلال برای خود فرد و اطرافیان او بسیار زیاد است و به همین دلیل لزوم درمان بسیار بالا می‌ رود.

دلمشغول جزئیات، مقررات، نظم، سازماندهی، یا برنامه هاست تا حدی که نکته اصلی فعالیت از دست می رود.

کمال گرایی نشان می دهد، که در کامل کردن تکلیف اختلال ایجاد می کند (مثلا قادر نیست پروژه ای را به اتمام برساند، زیرا معیارهای بسیار سخت گیر او برآورده نشده اند).

بیش از اندازه خود را وقف کار و بارآوری به استثنای فعالیت های اوقات فراغت و روابط دوستی می کند (که با نیازمندی اقتصادی واضح توجیه نمی شود).

در مورد مسایل اخلاقی، تهذیب اخلاقی یا ارزش ها خیلی وظیفه شناس، محتاط و انعطاف ناپذیر است (با هویت فرهنگی یا مذهبی توجیه نمی شود).

قادر نیست چیزهای کهنه و بی ارزش را حتی وقتی آنها هیچ ارزش احساساتی ندارند، دور بریزد.

مایل نیست تکالیف را به دیگران محول یا با دیگران همکاری کند، مگر اینکه آنها دقیقا از شیوۀ او در انجام دادن کارها اطاعت کنند.

شیوه خرج کردن خسیس برای خود و دیگران دارد؛ پول به صورت چیزی در نظر گرفته می شود که باید برای بلایای آتی پس انداز شود.

خشکی و لجاجت نشان می دهد.

ویژگی اصلی اختلال شخصیت وسواسی- جبری دلمشغولی به نظم و ترتیب، کمال گرایی و کنترل روانی و میان فردی به قیمت انعطاف پذیری، گشودگی و کارآیی است. این الگو در اوایل بزرگسالی شروع می شود و در زمینه های مختلف وجود دارد.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری سعی می کنند احساس کنترل را از طریق توجه زیاد مقررات، جزئیات پیش پا افتاده، روش ها، فهرست ها، برنامه ها یا فرم حفظ کنند، تا بدانجا که نکته مهم فعالیت از دست می رود (ملاک الف). آنها بیش از حد با احتیاط و مستعد تكرار هستند، توجه فوق العاده ای به جزئیات می کنند و بارها اشتباهات احتمالی را وارسی می کنند. آنها به این واقعیت توجهی ندارند که دیگران از تأخيرها و مشکلاتی که از این رفتار ناشی می شوند، بسیار آزرده می شوند. برای مثال، وقتی این افراد فهرست کارهایی که باید انجام شود را گم می کنند، به جای اینکه چند دقیقه را صرف تهیه دوباره آن از حافظه کرده و به انجام دادن تكاليف اقدام کنند، وقت بسیار زیادی را صرف جستجو کردن آن می کنند. زمان به طور نامناسبی تقسیم می شود و مهم ترین تکالیف به لحظه آخر واگذار می شوند.

کمال گرایی و معیارهای عالی بر خود تحمیل شده در مورد عملکرد، موجب کژکاری قابل ملاحظه و ناراحتی در این افراد می شوند. آنها به قدری درگیر عالی کردن کامل هر جزئیات پروژه می شوند که این پروژه هرگز به اتمام نمی رسد (ملاک ب). برای مثال، کامل کردن یک گزارش مکتوب با بازنویسی های وقت گیر به تأخیر می افتد که در نهایت همگی «کامل» نیستند. موعدها نادیده گرفته می شوند و جنبه هایی از زندگی فرد که کانون فعالیت جاری قرار ندارند ممکن است به اغتشاش کشیده شوند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری بیش از حد خود را وقف کار و بارآوری می کنند و فعالیت های اوقات فراغت و روابط دوستی را نادیده می گیرند (ملاک ج). این رفتار با نیازمندی اقتصادی توجیه نمی شود. آنها اغلب احساس می کنند که وقت ندارند یک بعد از ظهر با تعطیلات آخر هفته را به خودشان مرخصی بدهند تا بیرون بروند یا صرف استراحت کنند. امکان دارد که آنها فعالیت لذت بخشی، مثل مرخصی را به تعویق اندازند به طوری که هرگز ممکن است اتفاق نیفتد. وقتی آنها برای فعالیت های اوقات فراغت یا مرخصی ها وقت صرف می کنند، بسیار ناراحت هستند، مگر اینکه کاری را برای انجام دادن به همراه خود برده باشند تا «وقت را تلف نکنند». امکان دارد تمرکز زیادی روی کارهای خانه شده باشد (مثل نظافت بیش از حد به طوری که «بتوان کف را لیس زد»). اگر آنها زمانی را با دوستان سپری کنند، احتمالا نوعی فعالیت سازمان یافته رسمی است (مثل ورزش ها). با سرگرمی ها یا فعالیت های تفریحی به صورت تکالیف جدی برخورد می شود که به سازماندهی دقیق و تلاش زیاد برای تسلط یافتن نیاز دارند. تأکید بر عملکرد عالی است. این افراد بازی را به تکلیف ساخت دار تبدیل می کنند (مثل اصلاح کردن کودک برای اینکه حلقه ها را به ترتیب درست قرار دهد؛ تذکر دادن به کودک نوپا برای اینکه سه چرخه خود را در خط مستقیم براند؛ تبدیل کردن بازی بیسبال به «درس» سخت).

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری ممکن است در مورد مسایل اخلاقی، تهذیب اخلاق، یا ارزش ها بیش از حد وظیفه شناس، محتاط و انعطاف ناپذیر باشند (ملاک د). امکان دارد که کرد بسیار سخت پیروی نشان انتقاد کنند. آنها خود و دیگران را وادار کنند تا از اصول اخلاقی خشک و معیارهای عملکرد بسیار سخت پیروی کنند. امکان دارد که آنها به صورت بی رحمانه ای از خود در مورد اشتباهات شان انتقاد کنند. افراد مبتلا به این اختلال به صاحبان قدرت و مقررات بسیار احترام می گذارند و بر پیروی کاملا دقيق، بدون سرپیچی از مقررات برای تخفیف دادن شرایط، اصرار می ورزند. برای مثال، چنین فردی به دوستی که نیاز دارد به کسی تلفن بزند سکه قرض نمی دهد، زیرا «نه به کسی قرض می دهد نه از کسی قرض می گیرد» یا به این علت که این برای شخصیت فرد «بد» است. این ویژگی ها نباید با هویت فرهنگی یا مذهبی فرد توجیه شوند.

افراد مبتلا به این اختلال ممکن است قادر نباشند چیزهای کهنه و بی ارزش را دور بریزند، حتی زمانی که هیچ ارزش احساسی نداشته باشند (ملاک ه). این افراد اغلب تایید می کنند که «تلنبار كننده» هستند. آنها دور انداختن چیزها را افراط کاری می دانند، زیرا هرگز نمی دانید چه موقعی ممکن است به چیزی نیاز داشته باشید و اگر کسی سعی کند از شر چیزهایی که آنها اندوخته کرده اند خلاص شود، ناراحت خواهند شد. همسر یا هم اتاقی آنها ممکن است از مقدار فضایی که قطعه های یدکی کهنه، مجله ها، لوازم شکسته، و غیره اشغال کرده اند شاکی باشند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری مایل نیستند تکالیف را به دیگران محول یا با دیگران همکاری کنند (ملاک و). آنها لجوجانه و به طرز نامعقولی اصرار دارند که هر کاری به شیوۀ آنها انجام شود و افراد از شیوه انجام دادن آنها پیروی کنند. آنها اغلب در مورد اینکه چگونه باید کارها انجام شود دستورالعمل های بسیار مفصل می دهند (مثلا فقط یک راه برای چیدن علف ها، شستن ظروف، ساختن سگ دانی وجود دارد) و اگر دیگران گزینه های خلاقی را پیشنهاد کنند، شگفت زده شده و عصبانی می شوند. در مواقع دیگر، ممکن است پیشنهادات کمک را حتی زمانی که از برنامه عقب هستند رد کنند، زیرا معتقدند فرد دیگری نمی تواند آن را درست انجام دهد.

افراد مبتلا به این اختلال ممکن است خسیس و ناخن خشک باشند و معیاری برای زندگی داشته باشند که خیلی پایین تر از آن است که می توانند از عهده آن برآیند و باور داشته باشند که خرج کردن زیاد باید دقیقا کنترل شود تا برای بلایای آینده تأمین شوند (ملاک ز).

  اختلال شخصیت وسواسی- جبری با خشکی و لجاجت مشخص می شود (ملاک ح). افراد مبتلا به این اختلال به قدری در مورد اینکه کارها درست انجام شوند نگران هستند که در کنار آمدن با نظر کس دیگر مشکل دارند. این افراد با جزئیات بسیار دقیق از پیش برنامه ریزی می کنند و مایل نیستند تغییرات را در نظر بگیرند. آنها که کاملا در دیدگاه خودشان غرق شده اند، تأیید کردن نقطه نظرات دیگران برایشان دشوار است. دوستان و همکاران ممکن است از این خشکی مداوم ناکام شوند. حتی وقتی افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری تأیید می کنند که مصالحه کردن به نفع خودشان است، ولی ممکن است با لجبازی از انجام آن خودداری کنند و بگویند «اساس کار» همین است.

وقتی مقررات و روش های تعیین شده پاسخ درست را حکم نمی کنند، تصمیم گیری ممکن است فرایندی وقت گیر و اغلب عذاب آور شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری ممکن است به قدری مشکل بتوانند تصمیم بگیرند که چه تکالیفی اولویت دارد یا بهترین راه برای انجام دادن کار خاصی چیست که شاید هرگز کاری را شروع نکنند. آنها در موقعیت هایی که ممکن است نتوانند محیط مادی یا میان فردی خود را کنترل کنند، ناراحت یا عصبانی می شوند. هرچند که خشم آنها ممکن است به طور مستقیم ابراز نشود. برای مثال، وقتی خدمات در یک رستوران نامناسب است، امکان دارد عصبانی شوند، ولی به جای اینکه به مدیریت شکایت کنند، در این فکر هستند که چقدر انعام بدهند. در مواقع دیگر، ممکن است خشم به صورت عصبانیت بجا در مورد مسئله ای ظاهرا جزئی ابراز شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به جایگاه نسبی خود در روابط سلطه گری- سلطه پذیری توجه خاصی داشته باشند و امکان دارد از صاحب قدرتی که برای او احترام قایل هستند تمکین بیش از حد کنند و در برابر صاحب قدرتی که برای او احترام قائل نیستند، مقاومت زیاد نشان دهند.

افراد مبتلا به این اختلال معمولا احترام را به شیوه کنترل شده یا تصنعی ابراز می کنند و ممکن است در حضور دیگران که بیانگری هیجانی دارند خیلی ناراحت باشند. روابط روزمره آنها کیفیت رسمی و جدی دارد و امکان دارد در موقعیت هایی که دیگران لبخند می زنند و شاد هستند، خشک و جدی باشند (مثل خوشامدگویی به همسر در فرودگاه). آنها به دقت جلوی خود را می گیرند تا مطمئن شوند آنچه می گویند عالی خواهد بود. امکان دارد آنها دلمشغول منطق و نیروی عقلانی باشند و رفتار عاطفی را در دیگران تحمل نکنند. آنها اغلب در ابراز کردن احساسات لطیف مشکل دارند و به ندرت از کسی تعریف می کنند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار مشکلات و ناراحتی شغلی شوند، مخصوصا زمانی که با موقعیت های تازه ای مواجه می شوند که به انعطاف پذیری و سازش نیاز دارند.

افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی (فوبی اجتماعی) و فوبی های خاص و اختلال وسواس فکری- عملی OCD) به احتمال بیشتری اختلال شخصیتی دارند که ملاکهای اختلال شخصیت وسواسی- جبری را برآورده می کند. با وجود این، به نظر می رسد که اکثر افراد مبتلا به OCD الگوی رفتاری ندارند که ملاک های این اختلال شخصیت را برآورده کند. تعدادی از ویژگی های اختلال شخصیت وسواسی جبری با ویژگی های شخصیت تیپ A همپوشی دارند (مثل اشتغال ذهنی به کار، رقابت جویی، فوریت زمان) و این ویژگی ها ممکن است در افرادی که در معرض خطر انفارکتوس میوکارد قرار دارند وجود داشته باشند. امکان دارد که بین دن شخصیت وسواسی - جبری و اختلالات افسردگی و دو قطبی و اختلالات خوردن ارتباط وجود داشته باشد.

 

تست وسواس فکری عملی مادزلی

برای سنجش میزان وسواس فکری عملی خود می توانید به تست مادزلی در سایت ای سنج مراجعه نمایید. این تست با تفسیر کامل و به صورت آنلاین می باشد.

تست وسواس فکری عملی

اختلال شخصیت وسواسی- جبری یکی از شایع ترین اختلالات شخصیت در کل جمعیت است، به طوری که شیوع برآورد شده بین 1/2  تا 9/7 درصد است.

موضوعات تشخیصی مرتبط با فرهنگ

هنگام ارزیابی فرد برای اختلال شخصیت وسواسی- جبری، متخصص بالینی نباید رفتارهایی را که برای بیانگر عادتها، سنت ها، یا سبک های میان فردی هستند که از لحاظ فرهنگی توسط گروه مرجع فرد تأیید شده اند، منظور کند. برخی فرهنگ ها بر کار و بارآوری تأکید زیاد می کنند؛ رفتارهای ناشی در اعضای این جوامع نباید بیانگر اختلال شخصیت وسواسی- جبری محسوب شوند.

موضوعات تشخیصی مرتبط با جنسیت

در تحقیقات منظم، به نظر می رسد که اختلال شخصیت وسواسی- جبری در مردان تقریبا دو برابر تشخیص داده می شوند.

اختلال وسواس فکری- عملی

با وجود شباهت در اسامی، OCD معمولا به راحتی با وجود وسواس های فکری و وسواس های عملی واقعی از اختلال شخصیت وسواسی- جبری متمایز می شود. در صورتی که ملاکها برای هر دو اختلال شخصیت وسواسی- جبری و OCD برآورده شده باشند، هر دو تشخیص باید ثبت شوند.

اختلال ذخیره کردن

 تشخیص اختلال ذخیره کردن زمانی باید در نظر گرفته شود که ذخیره کردن افراطی باشد (مثل انباشتن چیزهای بی ارزش که خطر آتش سوزی را ایجاد می کند و راه رفتن دیگران در خانه را با مشکل روبرو می سازد). در صورتی که ملاک ها برای هر دو اختلال شخصیت وسواسی- جبری و اختلال ذخیره کردن برآورده شده باشند، هر دو تشخیص باید ثبت شوند.

اختلالات شخصیت و صفات شخصیت دیگر

اختلالات شخصیت دیگر ممکن است با اختلال شخصیت وسواسی- جبری اشتباه گرفته شوند، زیرا آنها ویژگی های مشترک دارند. بنابراین، متمایز کردن این اختلالات از یکدیگر بر اساس تفاوت ها در ویژگی های مخصوص آنها اهمیت دارد. با این حال، در صورتی که فردی ویژگی های شخصیتی داشته باشد که ملاکهای یک یا تعداد بیشتری از اختلالات شخصیت را علاوه بر اختلال شخصیت وسواسی- جبری برآورده کنند، همگی می توانند تشخیص داده شوند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیز ممکن است مدعی تعهد به کمال گرایی بوده و معتقد باشند که دیگران نمی توانند کارها را درست انجام دهند. اما این افراد به احتمال بیشتری باور دارند که به کمال رسیده اند، در حالی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- جبری معمولا از خود عیب جویی می کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته یا ضد اجتماعی سخاوتمند نیستند، ولی خواسته های خود را برآورده می کنند، در حالی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت وسواسی- جبری، سبک خرج کردن خسیس برای خود و دیگران دارند.

هر دو اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت وسواسی- جبری ممکن است با حالت رسمی ظاهری و جدایی اجتماعی توصیف شوند. در اختلال شخصیت وسواسی- جبری، این حالت از ناراحتی در مورد هیجانات و وقف کردن بیش از حد خود به کار ناشی می شود، در حالی که در اختلال شخصیت اسکیزوئید، فقدان قابلیت اساسی برای صمیمیت وجود دارد.

صفات شخصیت وسواسی- جبری در حالت اعتدال ممکن است خیلی انطباقی باشند، مخصوصا در موقعیت هایی که عملکرد عالی تقویت می شود. فقط در صورتی که این صفات انعطاف ناپذیر، ناسازگارانه و مداوم باشند و موجب اختلال قابل ملاحظه در عملکرد یا ناراحتی ذهنی شوند، اختلال شخصیت وسواسی -جبری را تشکیل می دهند.

تغییر شخصیت ناشی از بیماری جسمانی دیگر

اختلال شخصیت وسواسی- جبری باید از تغییر شخصیت ناشی از بیماری جسمانی دیگر متمایز شود که در آن، صفاتی که نمایان می شوند ناشی از تاثیرات بیماری جسمانی دیگر بر دستگاه عصبی مرکزی هستند.

اختلالات مصرف مواد

اختلال شخصیت وسواسی- جبری باید از نشانه هایی که ممکن است در ارتباط با مصرف مداوم مواد ایجاد شوند نیز متمایز شود.